AİB Azərbaycanda KOB istehsalatının əsas hərəkətverici qüvvəsini açıqlayıb

Asiya İnkişaf Bankının (AİB) “Asiyanın kiçik və orta müəssisələrinin monitorinqi 2025” (ASM 2025) hesabatına əsasən, 2023-cü ildə Azərbaycanda mikro, kiçik və orta biznes (KOB) müəssisələrinin məhsul istehsalına əsas təkan verən sektorlar xidmət və istehsalat sahələri olub. KOB məhsul buraxılışında ən böyük pay 28,8% ilə topdansatış və pərakəndə ticarətə məxsus idi. Digər xidmətlər 28,6%, istehsalat isə 18,1% paya malik idi.

Hesabatda qeyd edilir ki, 2022-ci illə müqayisədə istehsalın payı əhəmiyyətli dərəcədə artıb, çünki 2022-ci ildə bu rəqəm 12,6% təşkil edirdi. Bu artımda 2020-ci ildə təsis edilmiş Ələt Azad İqtisadi Zonası (ƏAİZ) böyük rol oynayıb. ƏAİZ-in məqsədi ixracyönümlü iqtisadiyyatı gücləndirmək, eyni zamanda əlverişli biznes mühitində yüksək əlavə dəyərli məhsulların istehsalını artırmaqdır. Zonanın Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanı və qlobal nəqliyyat dəhlizlərinin yaxınlığında yerləşməsi strateji bir üstünlük yaradır.

Azərbaycanın ümumi ixracının 90 faizindən çoxunu ənənəvi olaraq neft və qaz ixracı təşkil etsə də, KOB-lar əsasən neft-qazla əlaqəsi olmayan məhsulları xarici bazarlara çıxarırlar. İlkin göstəricilər bu sektorun böyüməyə davam etdiyini göstərir. 2024-cü ildə neft-qazdan asılı olmayan məhsulların ixracı 3,4 milyard ABŞ dollarına çatıb. Bu rəqəm ümumi ixracın 12,7 faizini təşkil edir və 2023-cü illə müqayisədə 0,3 faiz artım deməkdir. Qeyri-neft ixracı üçün əsas hədəf bazarlar sırasına Rusiya (34,6%), Türkiyə (16,2%), Gürcüstan (8,1%), İsveçrə (6,6%), ABŞ (4,0%) və Qazaxıstan (3,9%) daxil idi. Bu məlumatlar KOB-ların ölkənin ümumi ticarət balansında getdikcə mühüm yer tutduğunu göstərir.

AİB hesabatında Azərbaycanda elektron ticarət sektorunun inkişaf templərinə də diqqət yetirilir. Proqnozlara görə, 2025-ci ilin sonuna qədər bu sahədə dövriyyə 85,3 milyon ABŞ dollarına çatacaq. “E-commerce Database” (ECDB) portalının qiymətləndirmələrinə görə, bazarda ən böyük pay hobbiyə və asudə vaxta aid məhsulların (24,9%) payına düşür. Ardınca elektron cihazlar (21,5%), moda məhsulları (17,0%) gəlir. Bundan başqa, mebel və ev məhsulları (11,9%), qulluq və əl işləri (hər biri 8,3%) və ərzaq məhsulları (8,1%) da e-ticarət dövriyyəsində əhəmiyyətli yer tutur. Ümumilikdə, bankın monitorinqi göstərir ki, Azərbaycanda KOB sektoru istehsalat, xidmətlər və rəqəmsal ticarət vasitəsilə iqtisadiyyatın şaxələndirilməsinə töhfə verir.