COP30 sammitində iqlim razılaşması böhranı: Aİ layihəni rədd edir

COP30 iqlim sammitində aparılan müzakirələr fosil yanacaqlar mövzusunda ciddi parçalanmaya səbəb oldu. Əsas fikir ayrılığı Braziliyanın təqdim etdiyi razılaşma layihəsi ilə bağlıdır. Xarici KİV-ə istinadən verilən məlumata görə, bu layihədən “fosil yanacaqlardan keçid” planına dair bütün istinadlar çıxarılıb. Bu addım sammitin əsas iştirakçıları arasında böyük hiddət doğurdu. Layihədə iqlim fəaliyyətinə dair konkret öhdəliklərin olmaması, xüsusilə də yanacaq keçidinin aradan qaldırılması, tərəflərin razılığa gəlməsini çətinləşdirir. Bu sənəd beynəlxalq icmanın gözləntilərinə cavab vermədi, danışıqların gedişatına mənfi təsir göstərdi.

Avropa İttifaqı (Aİ) təqdim edilmiş layihəni dərhal rədd etdi. Aİ bunu "ambisiyasız" adlandırdı və qəbul etməyəcəyini bildirdi. Aİ-nin iqlim üzrə komissarı Vopke Hoekstra, mətndə atmosferə zərərli qazların azaldılması istiqamətində konkret və ciddi fəaliyyət planının olmadığını qeyd etdi. Layihədə qlobal istiləşmənin qarşısını almaq üçün tələb olunan hədəflərin göstərilməməsi Avropalı rəsmiləri narahat edir. Aİ rəsmiləri açıq şəkildə bəyan edirlər ki, "hazırkı layihə qəbul oluna bilməyəcək", çünki o, iqlim böhranının tələblərinə cavab vermir.

Maraqlı tərəflər arasında neft istehsal edən bəzi ölkələrin mövqeyi də vəziyyəti çətinləşdirir. Məsələn, Səudiyyə Ərəbistanı kimi ölkələr öz energetika sektorlarının danışıqlarda “müzakirə olunmaz” hesab edilməsini istəyir. Digər tərəfdən, layihədə 2030-cu ilə qədər iqlim dəyişikliyinə uyğunlaşma üçün ayrılan maliyyənin üç dəfə artırılması təklifi var. Bu, inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün vacib bir məqamdır. Lakin bu maliyyə vəsaitlərinin konkret olaraq hansı mənbələrdən gələcəyi hələ tam aydınlaşmayıb. Bu mənbələr zəngin ölkələr, inkişaf bankları, yoxsa özəl sektor olacaq? Maliyyə mənbələrinin qeyri-müəyyənliyi razılaşmanın yekunlaşması üçün əlavə bir maneə yaradır. Sammitdə iştirak edənlər həm yanacaq keçidi, həm də maliyyə məsuliyyəti məsələlərində ortaq məxrəc tapmağa çalışırlar.