İsfandiyori Sadullo: "Süni intellekt güclərinin 90 %-nin 10 ölkədə cəmləşməsi rəqəmsal bərabərsizliyi gücləndirir"

Tacikistan Beynəlxalq Telekommunikasiya İttifaqı (ITU) çərçivəsində qarşılıqlı əməkdaşlığı dərinləşdirmək və genişləndirmək məqsədilə üç əsas təşəbbüs irəli sürüb. Tacikistan hökuməti yanında Rabitə Xidmətinin rəhbəri İsfandiyori Sadullo bu təşəbbüsləri Bakıda keçirilən Ümumdünya Telekommunikasiya İnkişafı Konfransının (WTDC-25) plenar iclasında çıxışı zamanı açıqlayıb. O, qlobal texnoloji balanssızlıqların artdığını göstərən ciddi narahatlıqları dilə gətirib. Sadullo bildirdi ki, süni intellekt sahəsindəki gücün qlobal səviyyədə cəmləşməsi rəqəmsal bərabərsizliyin dərinləşməsinə gətirib çıxarır. Təqdim edilən təşəbbüslər dənizə çıxışı olmayan ölkələrdə infrastruktur bağlantısı, süni intellektin inkişafı və sosial şəbəkələrdən istifadə zamanı vətəndaşların təhlükəsizliyi məsələlərini əhatə edir.

Birinci təşəbbüs dənizə çıxışı olmayan ölkələrdə İKT infrastrukturunun və rəqəmsal bağlantının sürətli inkişaf imkanlarının nəzərdən keçirilməsidir. Məqsəd müasir texnologiyalara bərabər çıxışı təmin etmək və coğrafi məhdudiyyətləri aradan qaldırmaqdır. Sadullo qeyd etdi ki, dənizə birbaşa çıxışın olmaması telekommunikasiya infrastrukturunun inkişafını çətinləşdirir və bu səbəbdən xərcləri artırır. Tacikistan davamlı infrastrukturun yaradılması, inklüziv sənayeləşmənin dəstəklənməsi və inkişafın təşviqi istiqamətində dayanıqlı inkişafın doqquzuncu məqsədinə nail olmaqda ITU-nun potensialını yüksək qiymətləndirir. Bu çətinliklərin həlli üçün beynəlxalq əməkdaşlıq lazımdır.

İkinci təşəbbüs süni intellektin (AI) inkişafı ilə bağlıdır. Bu, xüsusilə inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün dayanıqlı inkişafı sürətləndirməyi hədəfləyir. Qurum rəhbəri bu sahədə qlobal vəziyyətlə bağlı narahatlığını ifadə etdi. O vurğuladı ki, AI sahəsindəki hesablayıcı güclərin və elmi potensialın təxminən 90 %-i daha çox inkişaf etmiş 10 ölkədə cəmləşib. Bu cür yüksək konsentrasiya rəqəmsal bərabərsizliyin dərinləşməsi və bir çox regionun texnoloji cəhətdən geri qalması riskini yaradır. Tacikistan bu sektoru fəal inkişaf etdirir və ITU çərçivəsində süni intellektlə bağlı bütün sahələrdə əməkdaşlığı genişləndirməkdə maraqlıdır. O, Tacikistan Prezidentinin təşəbbüsü ilə BMT Baş Assambleyasının 78-ci sessiyasında bu mövzu ilə bağlı qəbul edilmiş qətnaməni xatırlatdı.

Üçüncü təşəbbüs sosial şəbəkələrdən istifadə zamanı vətəndaşların təhlükəsizliyini artırmağa yönəlmiş beynəlxalq səviyyədə razılaşdırılmış yanaşmaların və standartların hazırlanmasıdır. Qlobal platformalar məlumat mübadiləsi üçün mühüm rol oynasa da, onlar həm də zərərli məzmunun - dezinformasiya, ekstremist materiallar və məxfilik təhdidləri - yayılması kanallarına çevrilir. Bir çox inkişaf etməkdə olan ölkələrdə olduğu kimi, Tacikistanda da sosial şəbəkələrdən milyonlarla insan istifadə edir. Bu, ictimai rəyin manipulyasiyası və kritik infrastruktura kiberhücum risklərini artırır. Bu səbəbdən beynəlxalq standartların yaradılması rəqəmsal mühitdə təhlükəsizliyi təmin etmək üçün vacib addımdır.