İşsizlərin icbari tibbi sığorta haqqını özlərinin ödəyəcəyi barədə məsələyə aydınlıq gətirilib

Milli Məclisin Səhiyyə komitəsinin sədr müavini Rəşad Mahmudov icbari tibbi sığorta sistemindəki son dəyişikliklərə aydınlıq gətirib. Bu dəyişikliklər, xüsusən də qeyri-formal məşğulluq sahəsinə düşən şəxslərin sığortalı qismində özlərinin çıxış etməsi təklifi cəmiyyətdə geniş müzakirələrə səbəb olmuşdu. Mahmudov həmçinin 2026-cı il dövlət büdcəsi layihəsində İcbari Tibbi Sığorta Fonduna (İTSF) ayrılan vəsaitin əvvəlki illə müqayisədə azalması ilə bağlı narahatlıqlara da münasibət bildirib. O qeyd edib ki, bu mövzu birbaşa insan sağlamlığı ilə bağlı olduğu üçün sualların yaranması təbiidir. Lakin bu azalma səhiyyəyə ayrılan ümumi vəsaitin azalması demək deyil. Əksinə, 2026-cı il üçün səhiyyə sahəsinə ayrılan ümumi dövlət büdcəsi 2 milyard manatı ötüb, yəni təxminən 3 faizlik artım nəzərdə tutulur.

Deputatın sözlərinə görə, İTSF-yə dövlət büdcəsindən ayrılan vəsaitin azalması sistemin zəifləməsi əvəzinə, onun maliyyə müstəqilliyinə keçid mərhələsidir. Bu, planlı bir keçiddir, çünki sığorta mexanizmi artıq yalnız dövlətin deyil, işəgötürənlərin və iqtisadi cəhətdən aktiv vətəndaşların ödədiyi haqlar hesabına formalaşır. Dünyanın heç bir yerində tibbi sığorta uzun müddət tamamilə dövlət büdcəsi hesabına dayanıqlı ola bilməz. Başlanğıcda dövlət bu sistemin ilk mərhələsində "tampon gücü" rolunu oynayıb. İndi isə əsas məqsəd Fondun öz gəlirləri hesabına daha dayanıqlı və çevik şəkildə fəaliyyət göstərməsidir.

Rəşad Mahmudov vurğulayıb ki, bu dəyişiklik vətəndaşlar üçün əlavə maliyyə yükü yaratmır. Əksinə, məqsəd tibbi xidmətlərin keyfiyyətini, şəffaflığını və bərabər əlçatanlığını artırmaqdır. O, aztəminatlı və işsiz şəxslərin tibbi sığorta haqlarının dövlət tərəfindən qarşılandığını xüsusi qeyd edib. Bu yanaşma sosial ədalət prinsipinin əsas tərkib hissəsidir. Eyni zamanda, məqsəd əmək bazarını leqallaşdırmaqdır. Yəni hər bir işləyən şəxs rəsmi qeydiyyatdan keçməklə həm pensiya, həm sosial, həm də tibbi təminat hüquqlarını təmin edir. Bu, həm fərdi rifah, həm də milli iqtisadiyyat üçün ədalətli və zəruri bir yanaşmadır.

Qanuna təklif olunan dəyişikliyə əsasən, “Məşğulluq haqqında” qanunda nəzərdə tutulmuş qeyri-formal məşğulluğun təsir dairəsinə düşən şəxslər sığortalı qismində özləri çıxış edəcəklər. Qeyri-formal məşğulluq fəaliyyətin əmək müqaviləsi və ya mülki hüquqi müqavilə bağlanılmadan yerinə yetirilməsi, sahibkarlıq fəaliyyətinin rəsmiləşdirilmədən həyata keçirilməsi, yaxud ailə kəndli təsərrüfatının uçota durmadan təşkili nəticəsində gəlir əldə edilməsidir. İcbari Tibbi Sığorta artıq ölkənin səhiyyə sisteminin ayrılmaz tərkib hissəsidir. Bu sistemin tətbiqi regionlarda xidmətə çıxışı, əməliyyat və müalicə imkanlarını genişləndirib, xəstəxanalarda şəffaflığı artırıb. İTSF-yə ayrılan vəsaitin görünən azalması, sistemin öz ayaqları üzərində daha səmərəli və dayanıqlı şəkildə fəaliyyət göstərməyə başladığının göstəricisidir.