Orta Dəhliz regional inteqrasiyanın və iqtisadi əməkdaşlığın təməl daşıdır - TDT Baş katibi

Türk Dövlətləri Təşkilatının (TDT) Baş katibi Kubanıçbek Ömüraliyev Orta Dəhlizin regional inteqrasiyanın və iqtisadi əməkdaşlığın təməl daşı olduğunu bildirib. Baş katib qeyd edib ki, bu marşrutun inkişafı “Türk Dünyası - 2040 Baxışı” çərçivəsində strateji prioritet kimi müəyyən edilib. Orta Dəhliz Şərqlə Qərbi birləşdirən ən qısa və təhlükəsiz marşrutdur; bu, türk ölkələrinin qlobal logistika şəbəkələrinə qoşulmasını təmin edən əsas amildir.

Ömüraliyev vurğulayıb ki, Orta Dəhliz Şimal Dəhlizi ilə müqayisədə tranzit məsafəsini 2,000 kilometr azaldır. Bu marşrut Çinlə Avropa arasında yüklərin cəmi 15 günə çatdırılmasına imkan yaradır, bu isə dəniz nəqliyyatı ilə müqayisədə üç dəfə sürətli çatdırılma deməkdir. Marşrutun potensialının tam açılması türk dövlətləri arasında sıx əlaqələndirmə tələb edir. Üzv dövlətlər Çin–Qırğızıstan–Özbəkistan dəmir yolu kimi birgə infrastruktur layihələri vasitəsilə tranzitin səmərəliliyini xeyli artırırlar. Bu layihə dəhlizin əsas elementi hesab olunur və illik buraxıcılıq qabiliyyətini 15 milyon tona qədər genişləndirir. Eyni zamanda, Orta Dəhlizin uğuru üçün gömrük və logistika proseslərinin müasirləşdirilməsi də əhəmiyyətlidir.

Azərbaycan və digər üzv ölkələr bu sahədə irəliləyiş əldə ediblər. Onlar ePermit (elektron nəqliyyat icazələri), eCMR (elektron yük-nəqliyyat qaimələri) və eTIR (elektron gömrük tranzit sistemi) kimi sistemləri uğurla tətbiq edirlər. Bu sistemlər beynəlxalq daşımaları daha sürətli, sadə və şəffaf edir. Nəqliyyatda yeni mərhələ 2025-ci ilin yanvarında Bakıda TDT-nin gömrük xidmətləri rəhbərlərinin görüşü zamanı baş verdi. Həmin görüşdə eTIR sisteminin tam tətbiqinə dair regional Yol Xəritəsi imzalandı. Bu addım regionda daha səmərəli və təhlükəsiz ticarət axınlarının yaranmasına yol açdı. 2022-ci ilin Səmərqənd Sammitində qəbul edilmiş sadələşdirilmiş gömrük dəhlizləri və beynəlxalq yükdaşımalarla bağlı razılaşmalarla birlikdə bu təşəbbüslər Orta Dəhlizi gücləndirir, türk dövlətlərini regional əlaqəlilik, səmərəlilik və dayanıqlılıq nümunəsinə çevirir. Bu marşrut Asiyanı Avropa ilə birləşdirir və ənənəvi Şimal, Cənub dəhlizlərinə alternativ kimi çıxış edir; Çin, Mərkəzi Asiya ölkələri, Xəzər dənizi, Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyədən keçərək Avropaya çatır.