STEAM Azərbaycan Festivalında azyaşlı ixtiraçılar: gələcək bizə nə vəd edir? - REPORTAJ

Beynəlxalq STEAM Azərbaycan Festivalına noyabrın 17-də Bakı Ekspo Mərkəzində start verilib. Tədbir Elm və Təhsil Nazirliyinin dəstəyi və "STEAM Azərbaycan" layihəsinin təşkilatçılığı ilə həyata keçirilir. Açılış mərasimində dövlət qurumlarının rəsmiləri, millət vəkilləri, rektorlar və beynəlxalq təşkilatların təmsilçiləri iştirak ediblər. "STEAM Azərbaycan" layihəsinin rəhbəri İqrar Nəzərov bildirdi ki, hazırda 21 STEAM mərkəzi fəaliyyətdədir. Bu layihə 41 məktəb və 6 min şagirdi əhatə edir, ümumilikdə 300 mindən çox şagirdi birləşdirir. Layihə hətta Qazaxıstan, Özbəkistan və Qırğızıstanda STEAM mərkəzlərinin qurulmasına kömək edib. Son 5 ildə festivala 25 mindən çox iştirakçı qeydiyyatdan keçib; bu il qeydiyyat ən yüksək səviyyədə olub, 5 mindən çoxu xarici vətəndaşdır. Ümumilikdə festivalda 22 ölkə təmsil olunur. STEAM 5 əsas sahənin birgə tədrisidir: elm (Science), texnologiya (Technology), mühəndislik (Engineering), incəsənət (Art) və riyaziyyat (Math) inteqrasiya olunmuş şəkildə tədris edilir. Qarabağ Universitetinin tələbələri də bu yarışa qatılıblar. Layihələr robototexnika, süni intellekt, bərpaolunan enerji və mühəndislik sahələrini əhatə edir. Final mərhələsinə 1400-dən çox iştirakçı vəsiqə qazanıb, onlardan 202 nəfəri 19 xarici ölkəni təmsil edir. Bu festival gələcəyin ən parlaq zehinlərini bir araya gətirir və **Beynəlxalq STEAM Azərbaycan Festivalı** gənclərin bacarıqlarını nümayiş etdirməsi üçün böyük bir platformadır.

Tədbirin rəsmi hissəsi bitdikdən sonra stendlərə yaxınlaşaraq balaca ixtiraçılarla tanış olmaq imkanı yarandı. 8-ci sinif şagirdləri Mədinə Ağamalıyeva və Aqil Abışlı “İnnosafe” adlı təlim mərkəzinin modelini təqdim etdilər. Bu mərkəz yenilikçiliyi və təhlükəsizliyi özündə birləşdirir. Modelin dizaynı Mədinəyə, texniki hissəsi isə Aqilə məxsusdur. Mədinə mərkəzin içərisini rəngli təbii şam qozaları, güllər və kiçik skamyalarla bəzəyib, bəzi əşyaları 3D printerdə çıxarıb. Aqil layihənin texniki funksionallıqlarını izah etdi. O, piyada keçidinin qarşısında işıqfor modulundan istifadə edib. Ən maraqlı hissələrdən biri, qonaqları “xoş gəldin” deyib mərkəzə ötürən proqramlaşdırılmış botdur. Bundan əlavə, modeldə enerjiyə qənaət edən LED işıqlandırma var. Mərkəzin digər vacib xüsusiyyətləri isə qaz və zəlzələ detektorlarının olmasıdır. Aqil qaz və tüstü sensorundan istifadə edərək mikrobiti kodlaşdırıb tüstü detektoru hazırlayıb. Masanın üzərindəki kiçik mərkəzi yüngülcə silkələdikdə, sistemin siqnal və qırmızı işıqla xəbərdarlıq etdiyi görünürdü. Bu, gənc ixtiraçıların texnoloji biliklərini praktik şəkildə necə tətbiq etdiyini göstərən bir nümunədir.

Başqa bir stenddə İsmayıllıdan gələn 10-cu sinif şagirdi Səadət İmamverdiyeva və 7-ci sinif şagirdi Əhməd Mustafayev Sahibkarlıq və innovasiya kateqoriyasında iştirak edirdilər. Onlar ekoloji cəhətdən təmiz **eko-təmiz kanat layihəsi**ni təqdim etdilər. Bu kanat həm yükləri, həm də insanları uzaq məsafələrə daşımaq üçün nəzərdə tutulub. Əhməd bu ideyanın dağlıq ərazidə yerləşən evlərinin yanmasından sonra yarandığını dedi. Çətin relyefə görə tikinti materiallarını daşımaq üçün yük maşını sürücüləri həmin yerə getmək istəmirdilər. Bu çətinliyi görən Əhməd ağır yükləri daşıyacaq, uzaqdan idarə olunan bir kanat sistemi qurmağı qərara aldı. Layihənin əsas üstünlüyü onun səmərəliliyidir: kanat saniyədə 3-5 km sürətlə hərəkət edir, enerjiyə qənaət edir və ən əsası, karbon qazı istifadə etmədən günəş panelləri ilə işləyir. Layihənin maliyyə dəyəri təxminən 1 milyon 300 min manat hesablanıb. Bu layihə gələcəkdə çətin relyefli ərazilərdə nəqliyyat infrastrukturunun inkişafı üçün böyük potensial yaradır.

Qardaş Türkiyədən gələn iştirakçılar, Zeynəb Mevakoğlu və Mehmet Emir Çubuk isə "Biomant" adlı layihələrini nümayiş etdirdilər. Şişli Elm və İncəsənət Mərkəzinin şagirdləri olan Zeynəb və Emir, evdə yaranan qida tullantılarından, məsələn, meyvə və tərəvəz qabıqlarından bio-parçalana bilən bioplastik filament istehsal ediblər. Onlar qabıqları qurudub toz halına gətirib, sonra su, qliserin, jelatin, sirkə və qarğıdalı nişastası ilə qarışdıraraq bioplastik hazırlayıblar. Məqsəd adi plastikin alternativi olan material yaratmaq idi. Ona görə də mexaniki xüsusiyyətlər, davamlılıq, ərimə temperaturu və torpaqda, suda həll olma testləri daxil olmaqla, bir çox sınaq aparılıb. Testlər nəticəsində nar qabığının ən yaxşı nəticəni verdiyi müəyyən edilib. Nar qabığından hazırlanan bioplastik ekstruder cihazından keçirilərək 3D filamentə çevrilib. İlk məhsul olaraq isə uşaqlar üçün maarifləndirici "Tanqram" oyuncağı düzəldilib. Başqa bir **alternativ enerji** layihəsi isə Sumqayıt Təfəkkür Liseyinin 9-cu sinif şagirdləri tərəfindən təqdim edildi. Fərhad İsayev, İlkin Hüseynzadə, Amir Ağayev və Əlimurad Əmrahlı günəş panelləri və hidrogen stansiyasından istifadə edərək yaşayış olmayan uzaq ərazilərdən keçən yolların enerji ilə təmin edilməsi ideyasını irəli sürdülər. Xankəndi ətrafındakı Qarqar çayından su əldə etməklə elektroliz prosesi həyata keçirilir, hidrogen alınır və bu hidrogen nəqliyyat vasitələri üçün enerji mənbəyinə çevrilə bilər. Bu parlaq və istedadlı gənclər, həqiqətən də, gələcəyimizin onların əlində olduğunu göstərirlər.

Festivalda bir-birindən maraqlı, kreativ və faydalı layihələr təqdim olundu. Hər bir stenddə ulduz kimi parlayan məktəblilərlə tanış olmaq, onların necə gərgin çalışdıqlarını görmək çox sevindirici idi. Bu tədbir gənclərin elmə, texnologiyaya və innovasiyalara olan marağını əks etdirir. Beynəlxalq STEAM Azərbaycan Festivalı gələcək nəsillərin elm və mühəndislik sahəsindəki potensialını sübut edir. Festival bu gün başa çatır.