20 İşıq İli Uzaqlıqda Tapılan GJ 251 c Planeti: Həyat Axtarışında Ən Ümidverici Namizəd

Yerdən 20 işıq ilindən daha az məsafədə yerləşən potensial "super-Yer" planeti, tədqiqatçılara yadplanetli həyatı axtarışında yeni ümidlər verir. Yeni müəyyən edilmiş GJ 251 c adlı bu dünya, kütləsinin Yerdən təxminən dörd dəfə ağır olması və böyük ehtimalla qaya tərkibli olması səbəbindən "super-Yer" adını qazanıb. Penn State Universitetinin tədqiqatçılarının da daxil olduğu beynəlxalq alimlər qrupu qeyd edir ki, bu ekzoplanet ulduzundan maye suyun səthində mövcud ola biləcəyi düzgün məsafədə - "Yaşayış Zonası"nda yerləşir.

Penn State Universitetindən Astronomiya professoru Suvrath Mahadevan bildirir ki, onlar bu tip planetləri axtarırlar, çünki başqa yerlərdə həyat tapmaq üçün ən böyük şansımız məhz bunlardır. Alimlər bu kəşfi 20 ildən çox davam edən müşahidələr nəticəsində əldə ediblər. Bu uzunmüddətli iş, potensial yaşana biləcək bir dünyanı araşdırmaq üçün indiyə qədərki ən güclü imkanlardan birini təmsil edir. Bu ekzoplanetin müəyyən edilməsi üçün Texasdakı McDonald Rəsədxanasında yerləşən Hobby-Eberly Teleskopuna quraşdırılmış HPF (Habitable-Zone Planet Finder) adlı yüksək dəqiqlikli spektroqrafdan istifadə edilib. Bu cihaz ulduz işığını tərkib hissələrinə ayıraraq fəaliyyət göstərir və xüsusi olaraq yaşayış zonasına malik planetləri axtarmaq məqsədi daşıyır.

Mahadevan və komandası iki onillikdə toplanmış geniş ölçü məlumatlarını öyrəndilər. Onların analizi host ulduzu olan GJ 251-in ətrafında fırlanan planetlərin cazibə qüvvəsi nəticəsində yaranan kiçik "yırğalanma"sına (Doppler dəyişikliyi) fokuslanıb. Əvvəlcə məlum olan daxili planet GJ 251 b-nin ölçüləri dəqiqləşdirildi, lakin yeni HPF məlumatları ilə birləşdirilən uzunmüddətli müşahidələr hər 54 gündə təkrarlanan daha güclü bir siqnal aşkar etdi ki, bu da ikinci, daha kütləvi planetin mövcudluğuna dəlalət edirdi. Tədqiqatda ən böyük çətinliklərdən biri planetin siqnalını ulduzun öz maqnit aktivliyindən - yəni onun səthindəki ləkələr kimi ulduz "havası"ndan - ayırmaq idi. Komanda bu çətinliyi aşmaq üçün siqnalların müxtəlif işıq rəngləri üzrə necə davrandığını araşdıran qabaqcıl modelləşdirmə üsullarından istifadə etdi. İkinci planetin mövcudluğu daha sonra Arizonadakı Kitt Peak Milli Rəsədxanasında fəaliyyət göstərən NEID spektrometri vasitəsilə də təsdiqləndi.

Alimlər qeyd edirlər ki, mövcud texnologiya GJ 251 c planetinin birbaşa şəkillərini çəkə bilməsə də, yaxın gələcəkdə istifadəyə veriləcək yeni teleskoplar onun atmosferini araşdırmağa qadir olacaqlar. Mahadevan deyir ki, onlar artıq gələcək 30 metrlik yerüstü teleskoplar erasına hazırlaşırlar. Bu cihazlar qaya tərkibli planetləri öz ulduzlarının yaşayış zonalarında görüntüləmək üçün lazım olan alətlərlə təchiz ediləcək. Bu planetin atmosferində həyatın kimyəvi izlərini aşkar etmək ümidi var. Tədqiqatçılar hələlik GJ 251 c-də atmosferin və ya həyatın mövcudluğunu təsdiqləyə bilməsələr də, bu ekzoplanet gələcək tədqiqatlar üçün ən ümidverici hədəfdir. Bu kəşf böyük nailiyyət olsa da, planet haqqında öyrənilməli çox şey qalır.