Dəvəkimilərdən Alınan Kiçik Zülallar (Nanocisimlər) Altsheymer və Şizofreniya Müalicəsində Ümid Yaradır

Dəvələr, lamalar və alpakalar kimi dəvəkimilər növündə tapılan çox kiçik zülallar - nanocisimlər - şizofreniya və Altsheymer kimi beyin pozğunluqlarının müalicəsi üçün güclü bir yol təqdim edə bilər. 5 Noyabr tarixində “Cell Press” nəşrinin Trends in Pharmacological Sciences jurnalında dərc olunan yeni bir araşdırma bu nanocisimlərin kiçik ölçülərinin siçanlarda beyin hüceyrələrinə daha təsirli şəkildə çatmasına və daha az yan təsirə səbəb olmasına necə kömək etdiyini açıqlayır. Tədqiqatçılar eyni zamanda bu müalicələrin insanlarda təhlükəsiz şəkildə sınaqdan keçirilməsi üçün atılmalı olan zəruri addımları da göstərirlər.

Fransanın Monpelye şəhərində yerləşən Milli Elmi Araşdırmalar Mərkəzindən (CNRS) tədqiqatın müəlliflərindən biri Philippe Rondard bildirir ki, "Dəvəkimilərin nanocisimləri beyin xəstəlikləri üçün bioloji terapiyaların yeni dövrünü açır və müalicəyə dair düşüncə tərzimizdə inqilab edir." O, bu zülalların ənənəvi antikorlar və kiçik molekullar arasında yeni bir dərman sinfi yarada biləcəyinə inanır. Nanocisimlər ilk dəfə 1990-cı illərin əvvəllərində Belçikalı alimlər tərəfindən dəvəkimilərin immun sistemlərini araşdırarkən kəşf edilib. Onlar müəyyən etdilər ki, bu heyvanlarda iki ağır və iki yüngül zəncirdən ibarət standart antikorlarla yanaşı, yalnız ağır zəncirlərdən təşkil olunmuş daha sadə bir variant da mövcuddur.

Bu antikorların kiçik, aktiv hissəsi - indi nanocisimlər kimi tanınır - tipik antikorların ölçüsünün təxminən onda biri qədərdir. Bu unikal molekullar bəzi qığırdaqlı balıqlarda olsa da, başqa heç bir məmzidə müşahidə olunmayıb. Antikor əsaslı dərmanlar xərçəng və autoimmun xəstəlikləri kimi vəziyyətlərin müalicəsində geniş istifadə olunur, lakin beyin pozğunluqlarının həllində onların uğuru məhdud olub. Hətta bəzi Altsheymer müalicələri kimi cüzi fayda verən antikor terapiyaları da istənməyən yan təsirlərlə əlaqələndirilir. Tədqiqatçıların fikrincə, nanocisimlərin yığcam quruluşu onlara əhəmiyyətli bir üstünlük verir. Kiçik ölçü onların qan-beyin baryerini keçməsinə və hədəflərə daha səmərəli təsir etməsinə imkan yaradır, bu da daha az mənfi reaksiyalarla daha yaxşı nəticələrə gətirib çıxara bilər. Əvvəlki araşdırmalar nanocisimlərin şizofreniya və digər nevroloji xəstəliklərin siçan modellərində normal davranışı bərpa etdiyini göstərib.

CNRS-dən olan digər müəllif Pierre-André Lafon izah edir ki, "Bunlar beynə passiv şəkildə daxil ola bilən yüksək həllolma qabiliyyətinə malik kiçik zülallardır." O bildirir ki, qan-beyin baryerini keçmək üçün hazırlanmış kiçik molekullu dərmanlar isə təbiətcə hidrofobikdir. Bu xüsusiyyət onların bioloji mövcudluğunu məhdudlaşdırır, səhv hədəflənmə riskini artırır və yan təsirlərlə əlaqələndirilir. Nanocisimlər unikal bioloji xüsusiyyətlərindən əlavə, ənənəvi antikorlara nisbətən istehsalı və təmizlənməsi daha asandır. Onlar həmçinin beyindəki xüsusi molekulları hədəfləmək üçün dəqiqliklə mühəndisliklə hazırlana bilər.

Nanocisim əsaslı dərmanlar insanlarda klinik sınaqlara başlamazdan əvvəl bir sıra əsas addımlar tamamlanmalıdır. Tədqiqat qrupu toksikologiya araşdırmalarının və uzunmüddətli təhlükəsizlik qiymətləndirmələrinin vacibliyini qeyd edir. Onlar həmçinin xroniki tətbiqin təsirlərini anlamalı və dəqiq dozalama strategiyaları hazırlamaq üçün nanocisimlərin beyində nə qədər müddət aktiv qaldığını müəyyən etməlidirlər. Rondard əlavə edir ki, "Nanocisimlərin özlərinə gəldikdə, onların sabitliyini qiymətləndirmək, düzgün qatlanmasını təsdiqləmək və aqreqasiyanın (birləşmənin) olmadığını yoxlamaq lazımdır. Uzunmüddətli saxlama və nəqliyyat zamanı fəaliyyəti qoruyan klinikaya uyğun nanocisimlər və sabit formulların əldə edilməsi gərəkdir." Lafon bildirir ki, laboratoriyaları artıq bu parametrləri öyrənməyə başlayıb və müalicə şərtlərinin xroniki müalicə ilə uyğun gəldiyini göstərib. Bu araşdırmaya CNRS, INSERM, Monpelye Universiteti və digər fransız təşkilatları dəstək verib.