Xərçəng Dərmanı Yaşlanmaya Qarşı Mübarizə: Rapalink-1-in Qeyri-adi Təsiri

Londondakı Kuin Meri Universitetinin Biologiya və Davranış Elmləri Məktəbindən olan tədqiqatçılar xərçəng əleyhinə sınaqdan keçirilən Rapalink-1 adlı dərmanın sadə bir orqanizm olan maya göbələyinin (fission yeast) xronoloji ömür müddətini uzatdığını nümayiş etdiriblər. Bu təcrübi TOR inhibitoru, əsas bioloji prosesləri anlamaq üçün geniş istifadə olunan bu orqanizmlər üzərində aparılan araşdırmada gözlənilməz qocalma əleyhinə təsir göstərib. Dərman maya göbələyinin ömrünü uzadır və yaşlanma ilə əlaqəli gizli bir metabolik dövrəni üzə çıxarır; bu tapıntılar pəhriz və bağırsaq mikroblarının uzunömürlülükdə düşündüyümüzdən daha böyük rol oynaya biləcəyini göstərir.

Juhi Kumar, Kristal Nq və Çaralambos Rallis tərəfindən “Communications Biology” jurnalında dərc edilən araşdırma göstərir ki, həm dərmanlar, həm də təbii yolla yaranan metabolitlər (maddələr mübadiləsinin məhsulları) TOR yolu (Rapamisin Hədəfi) vasitəsilə ömür müddətinə təsir edə bilir. TOR yolu, maya göbələyindən tutmuş insanlara qədər müxtəlif orqanizmlərdə tapılan, bioloji inkişaf və qocalmanın tənzimlənməsində mühüm hissəsi olan qorunmuş bir siqnal sistemidir. Bu yol eyni zamanda xərçəng və neyrodegenerativ xəstəliklər kimi yaşla bağlı böyük problemlərlə sıx əlaqəlidir. Məhz buna görə də, TOR qocalma əleyhinə və xərçəng araşdırmalarında əsas hədəfə çevrilmişdir; məsələn, rapamisin kimi dərmanlar artıq bir neçə heyvan modelində sağlam ömrü uzatmaq qabiliyyətini göstərib.

Araşdırılan Rapalink-1, hazırda xərçəng terapiyasında potensial istifadəsi üçün öyrənilən növbəti nəsil TOR inhibitorudur. Tədqiqat qrupu bu birləşmənin maya hüceyrələrinin müəyyən inkişaf aspektlərini yavaşlatdığını, eyni zamanda onların ömür müddətini uzatdığını müəyyən edib. Bu təsir, TOR yolunun inkişafı təşviq edən komponenti olan TORC1 vasitəsilə baş verir. Araşdırma qəflətən agmatinazalar adlanan ferment qrupunun əhəmiyyətli rolunu ortaya çıxardı. Bu fermentlər agmatin metabolitini poliaminlərə çevirir və TOR fəaliyyətini tarazlıqda saxlamağa kömək edən, əvvəllər tanınmamış bir “metabolik əks əlaqə dövrəsi”ndə iştirak edirlər. Agmatinaza fəaliyyəti pozulduqda, maya hüceyrələri daha sürətli böyüyür, lakin erkən qocalma əlamətləri göstərirdi – bu da sürətli inkişaf ilə uzunmüddətli hüceyrə sağ qalması arasında bir mübadilənin olduğunu göstərir.

Tədqiqatçılar həmçinin agmatin və ya putresin (əlaqəli birləşmə) əlavə etməyin maya göbələyində uzunömürlülüyü dəstəklədiyini və müəyyən şəraitdə inkişafı yaxşılaşdırdığını aşkar etdilər. Dr. Rallis qeyd edib ki, agmatinazaların sağlam qocalma üçün əsas olduğunu göstərməklə, onlar TOR üzərində yeni bir metabolik əlaqə təbəqəsini ortaya çıxarıblar, bu da insanlarda da qorunub saxlanıla bilər. Agmatin pəhriz və bağırsaq mikrobları tərəfindən istehsal olunduğundan, bu iş qidalanmanın və mikrobiomanın qocalmaya necə təsir etdiyini izah etməyə kömək edə bilər.

Bununla belə, Dr. Rallis kommersiya agmatin əlavələrindən istifadə edərkən ehtiyatlı olmağa çağırıb. O vurğulayıb ki, agmatin əlavələri inkişaf üçün yalnız arqinin parçalanması ilə bağlı müəyyən metabolik yollar toxunulmaz qaldıqda faydalı ola bilər. Əlavə olaraq, agmatin hər zaman müsbət təsir göstərmir, çünki müəyyən patologiyalara da səbəb ola bilər. Bu tapıntılar TOR siqnalı, maddələr mübadiləsi və uzunömürlülük arasındakı mühüm əlaqələri aydınlaşdırır. Nəticələr gələcəkdə TOR-u hədəf alan dərmanları pəhriz və ya mikrobiom əsaslı yanaşmalarla birləşdirən strategiyalara istiqamət verə bilər. Bu strategiyalar sağlam qocalma, xərçəng biologiyası və metabolik xəstəliklərin öyrənilməsi üçün vacibdir.