8 Milyard 729 Milyon Lirə: Türkiyə Kosmos Proqramına Ayrılan Rekord Büdcə Və Gələcək Hədəflər

Türkiyə, həyata keçirdiyi Milli Kosmos Proqramı çərçivəsində "kosmos vətənə" adını yazdırmağı qarşısına məqsəd qoyub. Bu məqsədlə, ölkə gələn il üçün bu sahədəki layihələrdə istifadə olunmaq üçün 8 milyard 729 milyon lirə vəsait ayırmağı qərarlaşdırıb. Anadolu Agentliyinin 2026-cı il üçün Mərkəzi İdarəetmə Büdcə Qanunu Təklifindən əldə etdiyi məlumatlara görə, ilk insanlı kosmos missiyasından sonra Türkiyə bu sahədəki işlərini genişləndirməyi planlaşdırır.

Qeyd edək ki, bu büdcənin həcmi rekord səviyyəyə çatdırılıb. 2025-ci ildə kosmos və aviasiya sahəsinə ayrılmış 5 milyard 52 milyon lirəlik büdcə, 2026-cı il üçün bütün dövrlərin ən yüksək göstəricisi olan 8 milyard 729 milyon lirəyə yüksəldilib. Bu ayırma, Türkiyənin kosmonavtları Alper Gezeravcı və Tuva Cihangir Ataseverin elmi missiyaları, həmçinin TÜRKSAT 6A peykinin kosmosa göndərilməsindən sonra Milli Kosmos Proqramına olan qətiyyətli yanaşmanı göstərir. Bu istiqamətdə, aerokosmik, aviasiya və müdafiə sənayesi kimi strateji sektorlarda lazım olan mühüm material və hissələrə dair yerli istehsalı dəstəkləyən işlər görüləcək. Həmçinin texnologiya istehsal etmə qabiliyyətini artırmaq üçün aşağı qiymətli kiçik peyk platformaları kimi tətbiqlərin yaradılması təmin ediləcək və yeni peyk texnologiyaları üçün Ar-Ge fəaliyyətlərinə dair işlər aparılacaq.

Türkiyənin Kosmos Agentliyinə (TUA) bu fəaliyyətlərə töhfə verməsi üçün gələn il üçün ayrılmış büdcə 5 milyard 911 milyon lirə olaraq müəyyənləşdirilib. Ölkənin "Aya ilk toxunuşun təmin edilməsi" hədəfi üçün işləri də davam edir. Ay Layihəsi çərçivəsində 2027-ci ildə Ay ilə ilk təması qurulması planlaşdırılan kosmik gəminin dizayn və istehsal prosesi TÜBİTAK UZAY tərəfindən idarə olunur. Bundan əlavə, Türkiyə, kosmos havasındakı dəyişikliklərin təsirlərini izləmək və modelləşdirmək üçün qurulacaq Kosmos Havası Tətbiq Mərkəzini tamamlamağı da nəzərdə tutur.

Gələn ilin ən mühüm hadisələrindən biri də, Türkiyənin 5-9 Oktyabr tarixlərində Antalyada dünyanın ən böyük kosmos tədbiri olan Beynəlxalq Astronavtika Konqresinə (IAC) ev sahibliyi etməyə hazırlaşmasıdır. Bu konqres kosmos və aviasiya sahəsindəki səlahiyyətli şəxsləri, dövlətləri, akademiyaları və investorları bir araya gətirəcək, yeni əməkdaşlıqlar üçün şərait yaradacaq. Milli Kosmos Proqramı çərçivəsində Türkiyə həmçinin, yeni nəsil peyk inkişafı sahəsində dünyayla rəqabət edə biləcək ticari bir marka yaratmağı hədəfləyir. Ölkəyə aid regional mövqeləşdirmə və zamanlama sisteminin yaradılması, kosmosa girişin təmin edilməsi, kosmik limanın qurulması və kosmos meteorologiyası sahəsinə yatırım edilməsi əsas strateji hədəflər arasındadır.