Banqladeşin Keçmiş Baş Naziri Şeyx Həsinəyə Ölüm Hökmü: Demokratiya Tərəfdarı Avtokrata Necə Çevrildi?

Banqladeşin ən uzun müddətli baş naziri olmuş Şeyx Həsinə Vazed siyasi karyerasına güclü bir demokratiya tərəfdarı kimi başlamışdı. Lakin 15 il davam edən ardıcıl hakimiyyətdən sonra, 2024-cü ilin avqustunda ona qarşı genişlənən kütləvi etirazlar səbəbindən ölkədən qaçmaq məcburiyyətində qaldı. Tələbələrin rəhbərlik etdiyi ümummilli üsyan nəticəsində vəzifəsindən devrildikdən sonra, Həsinə Hindistana uçaraq özünün seçdiyi sürgün həyatını yaşamağa başladı.

Bu dramatik hadisələrdən qısa müddət sonra, noyabrın 17-də Dəkkədə fəaliyyət göstərən xüsusi bir tribunal keçmiş baş naziri bəşəriyyətə qarşı törədilmiş cinayətlərdə günahlandıraraq ölüm cəzasına məhkum etdi. Tribunalun qərarına görə, Şeyx Həsinə 2024-cü il iyulun 15-dən avqustun 5-dək olan dövrdə etirazçılara qarşı ölümcül basqın əmri vermişdi. O, ona qarşı irəli sürülən bütün ittihamları qətiyyətlə rədd edir.

BMT-nin insan haqları müstəntiqlərinin məlumatına görə, Həsinənin devrilməsinə səbəb olan həftələr ərzində 1400-ə yaxın insan öldürülmüşdü; bu şəxslərin əksəriyyəti təhlükəsizlik qüvvələrinin açdığı atəş nəticəsində həlak olmuşdu. Müstəntiqlər bildirirlər ki, o və onun hökuməti hakimiyyətdə qalmaq üçün etirazçılara qarşı sistematik və ölümcül zorakılıqdan istifadə etmişdilər. Bu zorakılıq Banqladeşin 1971-ci ildə müstəqillik qazanmasından bəri ölkədə görülən ən böyük qan tökülməsi hadisəsi idi.

Üsyan, Banqladeşi cəmi 20 ildən çox idarə edən Həsinənin hakimiyyətinə gözlənilməz son qoydu. Şeyx Həsinə və onun "Avami Liqa" partiyası Cənubi Asiya ölkəsinin iqtisadi tərəqqisinə töhfələr verməsi ilə tanınırdı. Lakin son illərdə o, getdikcə daha çox avtokratik siyasət aparmaqda və hakimiyyətinə qarşı çıxan istənilən müxalifəti sıxışdırmaqda günahlandırılırdı. Onun rəhbərliyi dövründə siyasi motivli həbslərin, yoxa çıxmaların, məhkəmədən kənar qətllərin və digər sui-istifadə halların sayı artmışdı. Bu amillər uzun illər demokratiya tərəfdarı kimi tanınan bir liderin totalitarizmə doğru meyllənməsinə səbəb oldu və nəticədə xalq onu devirməyə nail oldu.