Türkiyə Konstitusiya Məhkəməsinin Sədri Kadir Özkaya: Mədəni İrsin Mühafizəsi Gələcək Nəsillərə Borcdur

Türkiyə Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin (KM) sədri Kadir Özkaya İspaniyanın paytaxtı Madriddə keçirilən Dünya Konstitusiya Ədaləti Konfransının (WCCJ) 6-cı Konqresində çıxış edib. Özkaya, 28-31 oktyabr tarixlərində baş tutan tədbirdə mədəni irsin mühafizəsi mövzusuna toxunub. O, dünyanın müxtəlif bölgələrində insanlığa qarşı tətbiq edilən qanunsuzluqların, zülmlərin, silahlı münaqişələrin və müharibələrin mədəni irsə çox böyük və bərpası mümkün olmayan ziyan vurduğunu bildirib. Sədr, bu məsələnin dünya müharibələrindən sonra beynəlxalq hüququn əsas mövzularından birinə çevrildiyini qeyd edib. Özkaya çıxışında əlavə edib ki, mədəni irs haqqının Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyası (AİHK) sistemində birbaşa olmasa da, dolayı yolla qorunduğunu söyləmək olar.

Konqresin "İnsanlığın Mədəni İrsinin Qorunması" adlı sessiyasında iştirak edən Özkaya, Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinin (AİHM) presedentinə əsasən, mədəni irsin mühafizəsinin mülkiyyət hüququ kimi başqa hüquqların məhdudlaşdırılmasında qanuni bir ictimai məqsəd təşkil etdiyini izah edib. Buna görə də, mədəni irsi qorumaq lazım gəldikdə, dövlətin geniş mülahizə imkanına malik olduğu qəbul edilir. Türkiyə Konstitusiya Məhkəməsinin qərarlarının da bu istiqamətdə irəlilədiyini demək mümkündür. Türkiyə Konstitusiyasında mədəni irs haqqı açıq şəkildə tənzimlənməsə də, onun mühafizəsi dövlətə bir öhdəlik olaraq yüklənib. Mədəni irsin qorunması məqsədilə mülkiyyət hüququnun məhdudlaşdırıla biləcəyi açıq şəkildə göstərilir. Deməli, mədəni irsin qorunması konstitusiya səviyyəsində ictimai maraq kimi təsbit edilib.

Özkaya, mədəni irsin qorunmasına dair milli səviyyədəki tənzimləmələrin ölkələr arasında fərqləndiyini dilə gətirib. O, mədəni irsin sadəcə bu gün yaşayanlar üçün deyil, gələcək nəsillər üçün də vacib bir insan haqqı olduğunu vurğulayıb. Mədəni irsin qorunması insan ləyaqəti və kimliyi başda olmaqla, bir çox fundamental hüquq və azadlıqlarla çox sıx əlaqədədir. Lakin hələ də mədəni irsi fərdlərə açıq bir hüquq kimi tanıyan və məcburi olan qlobal səviyyədə beynəlxalq müqavilə mövcud deyil. Sədr vurğulayıb ki, mədəni irsə seçici və ayıran bir yanaşma ilə deyil, insanlığa aid olan maddi və qeyri-maddi dəyərlərin qorunmasına və yaşatılmasına yönəlmiş universal bir şüurla yanaşmaq lazımdır. Bu, indiki insanların gələcək nəsillər qarşısındakı məsuliyyətidir.

İspaniya Konstitusiya Məhkəməsinin ev sahibliyi etdiyi bu mötəbər konqresə Afrika, Amerika, Asiya, Avstraliya/Okeaniya və Avropa qitələrindən olan konstitusiya məhkəmələrinin, şuralarının və ali məhkəmələrin sədrləri və üzvləri qatılıb. Türkiyə Respublikası Konstitusiya Məhkəməsi adından tədbirdə Sədr Kadir Özkaya, Sədr müavini Basri Bağcı və Baş katibin müavini Mücahit Aydın iştirak ediblər.