Arbor Energy-nin 'Vegetarian Raket Mühərriki' Pivası: Biomassadan Təbii Qaza Keçid və 55 Milyon Dollarlıq İnvestisiya

İki il əvvəl "SpaceX" şirkətinin keçmiş mühəndisləri raket texnologiyasından istifadə edərək atmosferdən karbon qazını çıxarmaq qabiliyyətinə malik yeni bir elektrik stansiyası hazırlamışdılar. Bu stansiya, əsasən bitki tullantılarını yandırdığı üçün energetika şəbəkəsi üçün bir növ "vegetarian raket mühərriki" kimi tanınırdı. Lakin bu həftə "Arbor Energy" şirkəti strategiyasında qismən dəyişiklik etdiyini və "Lowercarbon Capital" ilə "Voyager Ventures"in rəhbərlik etdiyi A Seriyası maliyyələşdirmə mərhələsində 55 milyon dollar vəsait topladığını bildirdi.

Şirkət yalnız ciddi "vegetarian pəhrizi" saxlayan biokütləyə bağlı qalmaq əvəzinə, indi daha çox "hər şeyi yeyən" (omnivor) sistemə keçir. Bu o deməkdir ki, stansiya biokütlə ilə yanaşı təbii qazı da yandıracaq. Bu dəyişiklik bu il, xüsusən də məlumat mərkəzlərinin (data centers) yaratdığı elektrik enerjisinə tələbatın sürətlə artması səbəbindən reallaşdı. Mövcud dizayn süni intellekt (AI) serverlərini enerji ilə təmin etməyə tam hazır olsa da, onun əhatə dairəsi yalnız ağac və kənd təsərrüfatı tullantıları kimi biokütlə mənbələri ilə məhdudlaşırdı. Təbii qaz isə daha geniş şəkildə əlçatandır və şirkətin güc ehtiyaclarını qarşılamaq üçün daha çox imkan verir.

"Arbor Energy" hələ də oksiyanma (oxy-combustion) metodundan istifadə edərək elektrik stansiyasından çıxan karbon qazını tutmağı planlaşdırır. Bu proses karbohidrogenləri sintez qazına (syngas) çevirir və sonra onu təmiz oksigenin iştirakı ilə yandırır. Nəticədə alınan CO2 sonradan saxlanılması (sekvestrasiyası) üçün az hazırlıq tələb edir. Şirkətin sözçüsü Patrik Mahoniyə görə, vergi güzəştləri sayəsində bu karbon qazını yeraltı anbarlarda saxlamaq, çirkləndiricini atmosferə buraxmaqdan daha ucuz başa gələcək. Şirkət texnologiyasını karbonu tutmağı və ya saxlamağı planlaşdırmayan bizneslərə satmağı düşünmür. Lakin təbii qazın yandırılması tullantı CO2-dən başqa ciddi iqlim riskləri yaradır. Təbii qazın əsas tərkib hissəsi olan metan, 20 il ərzində karbon qazından 84 dəfə çox istiləşməyə səbəb olan güclü istixana qazıdır.

Buna görə də, təbii qaz təchizat zəncirindəki istənilən sızma, qazla işləyən elektrik stansiyasının iqlimə təsirini kəskin şəkildə artıra bilər. Aparılan araşdırmalar göstərir ki, cəmi 0.2% sızma dərəcəsi belə, qaz stansiyasının karbon izini kömür stansiyasınınkı ilə eyniləşdirə bilər. ABŞ hökuməti neft və qaz təchizat zəncirində sızma dərəcələrinin təxminən 1% olduğunu təxmin etsə də, peyk ölçmələri bəzi ərazilərdə bu rəqəmin 1.6% ətrafında olduğunu göstərir. "Arbor" yalnız aşağı sızma dərəcələri ilə sertifikatlaşdırılmış təbii qaz təminatçıları ilə işlədiyini və hədəfinin istehsal etdiyi hər kilovatt elektrik enerjisinin iqlimə təsirini 100 qramdan aşağı salmaq olduğunu bildirir. Bundan əlavə, startap Luizianada biokütlə yandıracaq bir elektrik stansiyasının tikintisi prosesindədir. Bu zavod, digərləri arasında "Stripe" və "Google"un dəstəklədiyi "Frontier" ilə bağlanan 41 milyon dollarlıq müqavilə ilə maliyyələşir. Bu razılaşmaya əsasən, "Arbor" 2030-cu ilə qədər 116.000 ton karbon qazını atmosferdən təmizləməlidir.