ChatGPT-nin Üç İlliyi: Texnologiyanı, Global Bazarları və Gələcəyi Necə Dəyişdirdi?

30 noyabr 2022-ci ildə OpenAI, “söhbət formasında qarşılıqlı əlaqədə olan ChatGPT adlı bir model” kimi təqdim etdiyi məhsulu dünya ictimaiyyətinə çatdırdı. Bu hadisənin texnologiya və biznes sahələrini kökündən dəyişdirdiyini söyləmək heç də şişirtmə deyil. ChatGPT qısa zamanda inanılmaz dərəcədə məşhurlaşdı – o, bu gün də Apple-ın pulsuz tətbiqlər siyahısında bir nömrədə qalır. Ən əsası, o, generativ süni intellekt (Sİ) məhsullarının kütləvi axını üçün əsas başlanğıc nöqtəsi oldu.

Bu Sİ alətinin təsiri təkcə texnologiya ilə məhdudlaşmır; onun siyasi və sosial nəticələri də var. "Süni İntellekt İmperiyası" kitabının müəllifi Karen Hao qeyd edib ki, OpenAI artıq demək olar ki, hər hansı bir milli dövlətdən daha güclü vəziyyətə gəlib. O hesab edir ki, bu güc bizim geosiyasətimizi və bütün həyatımızı yenidən qurur. The Atlantic jurnalından Charlie Warzel isə bizdə "ChatGPT-nin qurduğu dünyada" yaşadığımızı yazır. Bu dünya qeyri-müəyyənliklə müəyyən olunur və daim hansısa böyük bir hadisənin baş verməsini gözləyir. Warzel vurğulayır ki, gənc nəsillər karyera yolunun proqnozlaşdırıla bilməyəcəyi bir iş mühitinə daxil olduqları üçün bu qeyri-sabitliyi kəskin hiss edirlər. Yaşlı nəsillərə də sahib olduqları aktuallaşmış bacarıqların gələcəkdə əhəmiyyətini itirə biləcəyi deyilir.

Bloomberg-in araşdırmasına görə, ChatGPT-nin meydana çıxması birja bazarını tamamilə formalaşdırıb. Burada ən böyük qazanan şirkət, şübhəsiz ki, Nvidia oldu. Chatbot işə salındığı gündən bəri şirkətin səhmləri heyrətamiz şəkildə 979% artım göstərib. Lakin Sİ həyəcanı digər nəhəng texnologiya şirkətlərini də yüksəldib. S&P 500-dəki ən qiymətli yeddi şirkət – Nvidia, Microsoft, Apple, Alphabet, Amazon, Meta və Broadcom – hamısı texnologiya ilə sıx bağlıdır. Onların birgə inkişafı, ChatGPT buraxılandan bəri indeksin ümumi 64%-lik artımının demək olar ki, yarısını təşkil edir. Bu vəziyyət bazarda böyük bir yığılmaya səbəb olub. Bazar kapitallaşmasına görə çəkiyə malik olan S&P 500-də həmin yeddi şirkətin payı üç il əvvəlki 20%-lə müqayisədə hazırda 35%-ə çatıb.

Bu sürətli artımın nə qədər davam edəcəyi barədə isə suallar yaranır. Nvidia-nın baş direktoru Censen Huanq istisna olmaqla, Sİ rəhbərlərinin bir çoxu indi bir "köpük" (və ya "mani") içində ola biləcəyimizi etiraf edirlər. OpenAI-nin baş direktoru Sem Altman avqust ayında jurnalistlərlə naharda deyib: "Kimsə Sİ-də inanılmaz dərəcədə çox pul itirəcək." Buna baxmayaraq, Sİ-yə inananlar bu texnologiyanın hələ son formasını almadığını düşünürlər. Sierra-nın baş direktoru və OpenAI İdarə Heyətinin sədri Bret Teylor vəziyyəti '90-cı illərin sonundakı dot-com bumu ilə müqayisə edir. O proqnozlaşdırır ki, fərdi şirkətlər iflas etsə belə, Sİ internet kimi iqtisadiyyatı dəyişdirəcək və gələcəkdə böyük iqtisadi dəyər yaradacaq. Bu optimist proqnozların doğru olub-olmadığını isə növbəti üç il ərzində, bəlkə də daha tez, görəcəyik.