Hökumətlər öz kommunikasiyalarını güclü şifrələyir, vətəndaşların isə sirlərini açmaq istəyir: Avropada İkili Standartlar

Keçən həftə Strasburqda keçirilən Matrix Konfransı Avropa hökumətlərinin daxili əlaqələrini təmin etmək üçün güclü şifrələmə texnologiyalarına nə qədər böyük sərmayə qoyduğunu göstərdi. Matrix, tərtibatçılar tərəfindən mərkəzləşdirilməmiş və təhlükəsiz mesajlaşma tətbiqləri yaratmaq üçün istifadə edilən açıq mənbəli protokol kimi tanınır. Konfransın ən maraqlı məqamı isə bu sistemdən adi vətəndaşlardan çox, məhz dövlət qurumlarının istifadə etməsi idi. Bu tendensiya Almaniya və Fransa başda olmaqla bir çox Avropa ölkəsində müşahidə olunur.

Məsələn, Almaniya Matrix protokolunu hökumət, silahlı qüvvələr və səhiyyə sistemi arasındakı kommunikasiyaları şifrələmək üçün istifadə edir. Fransa bu sahədə daha da irəli gedərək, ötən ilin sentyabr ayından etibarən bütün dövlət məmurlarının Signal və ya WhatsApp əvəzinə Matrix bazasında hazırlanan "Tchap" tətbiqindən istifadə etməsini tələb edib. Hətta Avropa Komissiyasının İT şöbəsinin nümayəndələri belə, öz daxili əlaqələrini qorumaq üçün Signal əvəzinə Matrix-i sınaqdan keçirdiklərini açıqladılar. Bu vəziyyət cəmiyyətdə ciddi "ikili standartlar" mübahisəsinə səbəb oldu. Öz kommunikasiya təhlükəsizliyinə bu qədər böyük önəm verən Avropa Komissiyası eyni zamanda "Çat Nəzarəti" ("Chat Control") adlı mübahisəli qanun layihəsini təklif edən qurumdur.

Bu layihənin əsas məqsədi uşaq istismarı ilə mübarizə göstərilsə də, əslində vətəndaşların şəxsi və şifrələnmiş söhbətlərinə daxil olmaq üçün "gizli keçid qapısı" (backdoor) yaratmağı hədəfləyir. Maraqlıdır ki, Fransa bu mübahisəli təklifi dəstəkləyən 12 ölkədən biridir. Konfransda çıxış edən mütəxəssislər bu ziddiyyətli yanaşmanın yaratdığı təhlükələri izah etdilər. Matrix-in həmtəsisçisi Metyu Hocson vurğuladı ki, yalnız səlahiyyətli orqanların istifadə edə biləcəyi "gizli giriş qapısı" yaratmaq fikri texniki cəhətdən qeyri-mümkündür və sadəcə "sadəlövhlükdür". Mütəxəssislər hesab edirlər ki, belə bir zəiflik sistemə bir dəfə daxil edildikdən sonra ondan təkcə hökumət orqanları deyil, həm də bütün cinayətkarlar və zərərli niyyətli şəxslər istifadə edə bilərlər.

Danimarka əsaslı Meedio şirkətinin baş icraçı direktoru Runi Hammer qeyd etdi ki, hökumətlər nə etdiklərini çox yaxşı bilirlər. O, Danimarkanın "Çat Nəzarəti" qanun layihəsi versiyasının bütün hökumət və hərbi hesabları məcburi skanlamadan azad etdiyini diqqətə çatdırdı. Rocket.Chat-in baş icraçı direktoru Qabriel Engel bu məsələni qısa və aydın şəkildə belə ümumiləşdirdi: "Bu, təhlükəsizlik deyil, nəzarət məsələsidir." Engelə görə, hökumətlər öz kommunikasiyaları üçün tam məxfilik tələb etdiyi halda, eyni zamanda öz vətəndaşlarını izləməyə çalışırlar. Mütəxəssislər terrorizm və uşaq istismarı kimi ciddi cinayətlərlə mübarizənin vacibliyini qəbul etsələr də, şifrələməni pozmağın doğru yanaşma olmadığını bildirirlər.

Hətta Fransa hökumətinin Tchap tətbiqinin məhsul meneceri Culi Ripa belə, məxfiliyi pozmağın və gizli keçidlər yaratmağın problemin kökünü həll etmədiyini dedi. Texnologiya dünyası "gizli keçidlərin texniki olaraq qeyri-mümkün" olduğunu bəyan etdiyi halda, siyasətçilərin bu tələblərdə israrlı olması rəqəmsal təhlükəsizlik və şəxsi məxfilik arasındakı mübarizənin hələ uzun müddət davam edəcəyini göstərir.