Terranova startapı batan şəhərləri (San Rafael) taxta tullantıları ilə necə qaldırır?

San Fransiskonun şimalında yerləşən San Rafael şəhərinin bəzi hissələri ildə təxminən yarım düym batır. Bu sürət ilk baxışdan az görünsə də, Körfəzə bitişik olan Kanal Bölgəsi kimi məhəllələrin üç fut batmasına səbəb olub. Nəticədə, dəniz səviyyəsinin qalxması ilə əlaqədar daşqın riski xeyli yüksəlir. San Rafael bu problemlə tək üzləşən şəhər deyil. Hazırda bütün dünyada bir çox şəhər yüksələn dənizlər tərəfindən təhdid altındadır; proqnozlara görə, 2050-ci ilə qədər 300 milyon insan müntəzəm daşqın təhlükəsi ilə qarşılaşa bilər. Suları saxlamaq üçün tikilən ənənəvi dəniz divarlarının xərcləri isə təkcə ABŞ-da 400 milyard dolları keçə bilər.

Yeni yaradılan Terranova startapı isə bu böyük xərcli ənənəvi üsullara fərqli bir alternativ təklif edir: şəhərin özünü qaldırmaq. Terranova yerin altına ağac tullantılarından hazırlanmış xüsusi bir məhlul (slurri) vuran robotlar hazırlayır. Bu üsul torpağın tarixi batmasının qarşısını alaraq, şəhərin həmin hissələrini daşqından qorumağı hədəfləyir. Terranovanın həmtəsisçisi və baş direktoru Laurence Allen qeyd edir ki, Kanal Bölgəsi artıq dəniz səviyyəsindən çox aşağıda yerləşir. Şəhərin mütəxəssislərlə apardığı müzakirələrin cavabı hər dəfə 500 milyon dollardan 900 milyon dollara qədər xərc tələb edən dəniz divarları tikmək olub. Allenin sözlərinə görə, 60 min əhalisi olan və xeyli hissəsi yoxsulluq içində yaşayan San Rafaelin bu məbləği ödəməyə imkanı yoxdur.

Terranova, San Rafael və oxşar problemlərlə üzləşən digər şəhərləri ənənəvi yanaşmanın xərcinin çox kiçik bir hissəsinə qoruya biləcəyini bildirir. San Rafael nümunəsində, startap 240 akr ərazini dörd fut qaldırmaq üçün 92 milyon dollar təklif edib. Şirkət bu yaxınlarda Congruent Ventures və Outlander-in rəhbərliyi, həmçinin GoAhead Ventures, Gothams və Ponderosa-nın iştirakı ilə 7 milyon dollarlıq toxum sərmayəsi (seed round) cəlb edib. Bu investisiya şirkətin dəyərini 25.1 milyon dollara çatdırıb. Torpağı qaldırmaq üçün yerin altına material yeritmək əslində yeni bir fikir deyil, lakin Terranova bu prosesi daha ucuz edən yeni üsullar hazırlayıb. Ən əsası, istifadə olunan material ucuz və asan əldə edilən ağac tullantılarıdır.

Ağac tullantıları açıqlanmayan digər maddələrlə qarışdırılaraq məhlul halına gətirilir. Bu məhlul daha sonra 20 futluq konteynerdən çıxarılaraq xərclərə qənaət etməyə yardımçı olan robotik inyeksiya cihazına ötürülür. Tırtıllı robotlar iş sahəsi ətrafında avtonom şəkildə hərəkət edir, 40-60 fut dərinlikdə quyular qazır və məhlulu yerə vurur. Allen izah edir ki, məhlul yeraltı nəmli qaldığı üçün ağac çürüməyəcək və şirkət bu yolla xərclərini kompensasiya etmək üçün karbon krediti sata biləcək. Bütün bu işlər Terranovanın özünün hazırladığı proqram təminatı ilə idarə olunur. Şirkət, Kaliforniya ərazisində su quyularının qazılması zamanı toplanmış ictimai coğrafi məlumatları istifadə edərək, yerin altındakı süxurların dəqiq modelini yaradıb. Bu model inyeksiya formalarını müəyyən edən genetik alqoritm tərəfindən idarə olunur. Şəhər planlayıcıları prosesi SimCity-yə bənzər bir vasitədə izləyə və virtual şəkildə formalaşdıra bilirlər. Allen əlavə edir ki, robotlar inyeksiya işini bitirdikdən sonra məhlulun bərkiməsi təxminən iki saat çəkir. Bəzi mütəxəssislər bərkimiş taxta məhlulunun zəlzələ şoklarını artıra biləcəyi barədə suallar qaldırsalar da, Allen bu üsulun mövcud bəndlər və dəniz divarları ilə müqayisədə zəlzələ zamanı daha faydalı olacağını düşünür. Şirkət layihələrdən gələn gəliri podratçılarla bölüşərək pul qazanmağı planlaşdırır. Terranova prioritet olaraq şəhərləri qorumağı seçsə də, gələcəkdə batmaqda olan sulu əraziləri xilas etmək kimi başqa layihələrdə də iştirak etməyi hədəfləyir. Allen, San Rafaeldə doğulub böyüdüyünü və şəhəri xilas etmək istəyini bildirir.