Avropa Kosmik Agentliyi ilk dəfə büdcəsinin bir hissəsini müdafiə layihələrinə ayıracaq

Avropa Kosmik Agentliyi (AKA) tarixində ilk dəfə olaraq büdcəsinin müəyyən hissəsini müdafiə məqsədli layihələrə yönəltməyi planlaşdırır. Bu addım agentliyin ənənəvi mülki fəaliyyət sahəsindən kənara çıxaraq kosmosda təhlükəsizlik məsələlərinə diqqət yetirdiyini göstərir. Agentliyin qəbul etdiyi qətnamədə qeyd olunur ki, AKA-nın hökumətlərarası mexanizmi müdafiə sahəsində layihələrin həyata keçirilməsi üçün zəruri səlahiyyət və maliyyəni təmin edir. Bu qərar AKA-nın gələcək fəaliyyət istiqamətlərində ciddi dəyişikliklərə işarə edir. Qeyd edək ki, iştirakçı ölkələr tərəfindən üçillik dövr üçün təsdiqlənmiş ümumi 22,1 milyard avroluq büdcə, agentlik tarixində rekord bir göstəricidir. Yalnız 2024-cü il üçün təxminən 17 milyard avro maliyyələşdirmə nəzərdə tutulur.

Bu rekord büdcənin paylanması xərclərin müxtəlif sahələrə yönəldiyini göstərir. "Politico"nun məlumatına görə, xərclər sırasında Yerin müşahidəsi proqramına 3,4 milyard avro ayrılıb. Bu proqram AKA-nın əsas elmi və iqlimə nəzarət missiyalarından birini təşkil edir. Eyni zamanda, "təhlükəsiz rabitə" layihəsi üçün 2,1 milyard avro vəsait nəzərdə tutulub ki, bu da Avropa dövlətlərinin kosmik əlaqə təhlükəsizliyinə verdiyi önəmi göstərir. Bundan əlavə, Avropanın raket buraxılış sistemlərinin inkişafına 900 milyon avro sərf ediləcək. Bu maliyyələşdirmə, Avropanın kosmik buraxılış imkanlarını gücləndirmək məqsədi daşıyır. AKA büdcəsinə ən böyük töhfələri verən ölkələr Almaniya, Fransa və İtaliyadır. Onların payı müvafiq olaraq təxminən beş və üç milyard avro təşkil edir.

Agentliyin müdafiə layihələrinə yönəlmə ehtiyacı haqqında müzakirələr əvvəllər də aparılmışdı. Daha öncə "Euractiv" xəbər vermişdi ki, AKA üzv ölkələrdən təxminən 1 milyard avro məbləğində vəsait ayırmasını xahiş etməyi planlaşdırırdı. Bu vəsait hərbi kəşfiyyat peykləri şəbəkəsinin yaradılmasına sərf olunmalı idi. Bu cür layihələrin maliyyələşdirilməsi AKA-nın əvvəlki fəaliyyət prinsiplərindən fərqlənir, çünki agentlik ənənəvi olaraq yalnız mülki məqsədlərə xidmət edirdi.

AKA-nın əvvəlki əsas proqramları bu yeni istiqamətlə kəskin təzad təşkil edir. Məsələn, GPS-ə alternativ olaraq yaradılan "Galileo" naviqasiya sistemi və iqlim dəyişikliyinin monitorinqinə xidmət edən "Kopernikus" layihəsi tamamilə mülki məqsədlərə yönəldilmişdi. Müdafiə layihələrinə büdcə ayrılması AKA-nın rolunun genişlənməsini və Avropanın kosmosdan gələn təhdidləri nəzərə alaraq öz müdafiə qabiliyyətlərini gücləndirmək istəyini göstərir. Bu, beynəlxalq kosmik sahədəki geosiyasi dəyişikliklərə verilən bir cavabdır.