Orta Dəhliz üzrə yük axını sürətlə artsa da, əlaqələndirilmiş həllərə ehtiyac var - IRU

Orta Dəhliz (Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutu) üzrə yük axınının sürətlə artması bu marşrutun Avrasiya ticarəti üçün əhəmiyyətini daha da gücləndirir. Lakin Beynəlxalq Avtomobil Nəqliyyatı İttifaqının (IRU) fikrincə, artan həcmlərin yaratdığı çətinliklər marşrutun gələcək inkişafını məhdudlaşdıra bilər.

IRU baş katibi Umberto de Pretto bu həftə Daşkənddə keçirilən Beynəlxalq Multimodal Yükdaşımaları Forumunda çıxış edərkən bu fikri səsləndirib. O bildirib ki, minilliklər sonra belə, qədim İpək Yolu ticarət yollarının bərpasını və nəqliyyat əlaqələrinin gücləndirilməsini müzakirə etmək təəccüblüdür. 2022-ci ildən etibarən logistika sektorundakı bir çox iştirakçı ənənəvi tranzit marşrutlarına alternativ axtararaq Orta Dəhlizə üz tutub. Orta Dəhlizin sürətli böyüməsi gətirdiyi yeni imkanlarla yanaşı, koordinasiyalı cavab tədbirləri tələb edən ciddi problemləri də ortaya çıxarıb.

IRU-nun məlumatlarına görə, 2030-cu ilə qədər bu dəhliz üzrə yüklərin həcminin 2021-ci illə müqayisədə üç dəfə artacağı gözlənilir. Marşrutun ticarət profili ciddi şəkildə dəyişib. Əvvəllər ticarət əsasən neft və mineral xammal kimi resurslara fokuslanırdı, lakin hazırda konteyner daşımalarına doğru sürətli keçid müşahidə olunur. Son 12 ay ərzində konteyner daşımalarının həcmi üç dəfədən çox artıb. Konteyner axınının 60 faizdən çox hissəsi Çindən Avropaya yollanan məhsullardan ibarətdir.

Yük avtomobillərinin sayı da yüksəlməkdədir. 2015-ci ildə bu marşrutdan keçən yarımqoşqulu yük avtomobillərinin sayı 3000-5000 ədəd arasında idisə, 2022-ci ildə bu rəqəm 19 400-ə çatıb. Mövcud RO-PAX tipli bərələrin sayı nəzərə alınarsa, potensial keçid gücü 40 000 ədədə qədər qalxa bilər.

Umberto de Pretto qeyd edib ki, Orta Dəhliz üzərindəki sərhəd-keçid məntəqələri ciddi təzyiq altındadır. Tıxaclar və uzun növbələr artıq adi hala çevrilib. O, həmçinin dəhlizi keçmək üçün tələb olunan vaxtın xeyli dəyişkən olduğunu vurğulayıb. Yük göndərənlərə proqnozlaşdırıla bilənlik və etibarlılıq lazımdır. Prettonun sözlərinə görə, bu problemlər infrastruktur çatışmazlığı ilə deyil, mövcud beynəlxalq alətlərin düzgün tətbiq edilməməsi ilə bağlıdır. Məsələn, Beynəlxalq Yol Nəqliyyatı (TIR) sistemi ilə yük avtomobili yalnız yükləmə və boşaltma məntəqələrində yoxlanılır. Bu cür sistemlərin düzgün işləməsi ilə tranzit vaxtı sabitləşər və dəhlizin etibarlılığı artar.