Zəngəzur dəhlizi regionu necə dəyişəcək? - ŞƏRH

Prezident İlham Əliyev beynəlxalq konfrans iştirakçılarına müraciətində Zəngəzur dəhlizinin açılmasının ölkələr arasında birbaşa və maneəsiz əlaqələr qurulmasında mühüm əhəmiyyət daşıyacağını bildirdi. Bu layihə təkcə nəqliyyat və kommunikasiya imkanlarını genişləndirməklə qalmır, həm də regionda yeni siyasi və iqtisadi reallıqların formalaşmasına səbəb olur. Milli Məclisin deputatı Arzuxan Əlizadənin açıqlamasına görə, dəhlizin istifadəyə verilməsi regionda yeni tranzit xətlərinin yaranması baxımından böyük iqtisadi dividendlər vəd edir.

Əlizadə qeyd edir ki, bu dəhliz təkcə regional ölkələr üçün deyil, həm də böyük dövlətlər üçün ciddi iqtisadi və siyasi maraqlar yaradır. İkinci Qarabağ müharibəsi regionun siyasi xəritəsini tamamilə dəyişdi və qüvvələr nisbətini yenilədi. Məhz bu yeni geosiyasi reallıqlar fonunda Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyevin təklifi ilə Zəngəzur dəhlizi məsələsi gündəmə gəldi. Dəhlizin gələcəkdə hansı adla fəaliyyətə başlayacağı əsas məsələ sayılmır. Əsas olan, onun regional və qlobal tranzit xəritəsi baxımından böyük vaciblik daşımasıdır. Bu yol Şərq-Qərb, Şimal-Cənub və Orta Dəhliz kimi mövcud marşrutlara paralel olaraq Çindən, Orta Asiyadan, Azərbaycan və Türkiyə üzərindən Avropaya yük daşımalarını artıracaq. Bu, daşınma müddətlərini qısaldır və yolun rentabelliyini yüksəldir.

Dəhlizin iqtisadi potensialı beynəlxalq səviyyədə də təsdiqlənib. Donald Tramp 8 avqustda imzalanan sənədlər zamanı bölgədə kommunikasiya qovşağı açılacağı təqdirdə "çox böyük sərvət yatır" ifadəsini işlətmişdi. Bu sərvət anlayışı genişlənən logistika imkanlarını da əhatə edir. Eyni zamanda ABŞ şirkətlərinin Ermənistanla uzunmüddətli müqavilələr əsasında bu qovşağın istifadəsində iştirakı nəzərdə tutulur. Politoloq Elşad Həsənov bu marşrutun bəzən TRİPP (Tramp marşrutu) adlandırıldığını bildirib. ABŞ bu infrastrukturun tikintisinə 140 milyon dollar ayırıb, lakin 42 kilometrlik yolun tam inşası üçün təxminən 300 milyon dollar vəsait lazımdır. Həsənovun sözlərinə görə, bu yoldan ilk növbədə Ermənistan daha çox fayda əldə edəcək.

Azərbaycan Prezidentinin verdiyi açıqlamaya görə, Azərbaycanın öz ərazisindəki həm avtomobil, həm də dəmir yolu xətləri gələn ilin ortalarınadək hazır olacaq. Əgər Ermənistan da paralel şəkildə işlərini davam etdirsə, kommunikasiya qovşağının tam şəkildə 2028-ci ildə istifadəyə verilməsi ehtimal olunur. Türkiyənin Nəqliyyat və İnfrastruktur naziri Abdulkadir Uraloğlu da bu yolun tezliklə istismara veriləcəyini dəfələrlə qeyd edib. Ermənistanın da marşrutun açılmasında artıq maraqlı olduğu müşahidə edilir. Politoloqlar bildirirlər ki, bu layihə region üçün son dərəcə vacibdir və onun reallaşacağı artıq şübhə doğurmur. Sadəcə, bu mühüm kommunikasiya qovşağının tam şəkildə gerçəkləşməsi üçün müəyyən vaxt tələb olunur.