Bədənin Sirkad Ritmini Dəyişmək Altsheymerdən Qorunmağa Necə Kömək Edir?

Sent-Luisdəki Vaşinqton Universiteti Tibb Məktəbinin (WashU Medicine) apardığı yeni araşdırmaya görə, bədənin daxili saatı ilə beyin arasındakı əlaqəni pozmaq Altsheymer xəstəliyində neyrodegenerasiyanın məhdudlaşmasına yardım edə bilər. *Nature Aging* jurnalında dərc olunan bu tədqiqat, siçanlar üzərində aparılaraq, sirkad sistemdəki dəyişikliklərin beyin sağlamlığına və yaddaşa necə təsir etdiyini araşdırıb. Alimlər bədənin daxili saatına müdaxilə etməklə beyni qoruyan molekulların artdığını və Altsheymer əlamətlərinin azaldığını aşkar etdilər. Bu tapıntı ritmin zamanlamasının beyni sağlam saxlamaqda mühüm rol oynaya biləcəyinə dair vacib bir ipucudur.

Həkim Erik Musiek və doktor Ciyoun Linin rəhbərlik etdiyi araşdırma qrupu, sirkad saatının spesifik bir zülalını bloklamağın neyrodegenerasiyanın inkişafını yavaşladıb-yavaşlatmayacağını yoxladı. Tədqiq edilən zülal REV-ERBα adlanır. Bu zülal bədənin gündəlik maddələr mübadiləsi (metabolizm) və iltihab ritmlərini tənzimləməyə kömək edir. Onun beyindəki rolu əvvəllər daha az öyrənilmişdi. Qrup REV-ERBα zülalının fəaliyyətini dayandırdıqda, Altsheymer patologiyası ilə əlaqəli olan toksik tau zülalının səviyyəsinin azaldığı və beyin toxumasının zədələnməsinin yüngülləşdiyi aşkarlandı.

Tədqiqatçılar həmçinin REV-ERBα-nın NAD+ (nikotinamid adenin dinukleotid) səviyyəsinə necə təsir etdiyini araşdırdılar. NAD+, maddələr mübadiləsi, enerji istehsalı və DNT təmiri üçün vacib bir molekuldur. NAD+ səviyyəsinin azalması beyin yaşlanması və neyrodegenerativ vəziyyətlər ilə sıx bağlıdır; bu səbəbdən apteklərdə satılan bir çox əlavələr yaşlanmanı yavaşlatmaq məqsədilə NAD+ səviyyəsini yüksəltməyə çalışır. Alimlər bu zülalı genetik olaraq iki qrup siçanda ləğv etdilər: birində bütün bədəndə, digərində isə yalnız astrositlərdə (mərkəzi sinir sisteminin bir hissəsini təşkil edən dəstəkləyici hüceyrələr) ləğv olundu. Hər iki halda da, NAD+ səviyyəsi əhəmiyyətli dərəcədə artdı. Bu nəticələr REV-ERBα-nın astrositlərdən çıxarılmasının beyində NAD+ səviyyəsini birbaşa artırdığını və gələcək müalicələr üçün yeni bir yol açdığını göstərir.

Daha bir təcrübədə, tədqiqatçılar REV-ERBα-nı həm genetik metodlarla, həm də yeni hazırlanmış bir dərmanla blokladılar. Bu dərman əvvəllər amiloid-beta və Parkinson xəstəliyi üzrə araşdırmalarda da müsbət nəticələr vermişdi. Bu müalicə yanaşması siçanlarda NAD+ səviyyəsini qaldırdı və onları tau ilə əlaqəli beyin zədələnməsindən qorudu. Məlumdur ki, tau yığılmaları beyin funksiyasını pozur və Altsheymer kimi xəstəlikləri sürətləndirir. Bu səbəbdən, bədənin daxili saatını manipulyasiya etmək – xüsusilə də REV-ERBα-nı ləğv etmək – beyni qorumağın, tau yığılmasının qarşısını almağın və potensial olaraq Altsheymer xəstəliyinin inkişafını yavaşlatmağın yeni bir yolu ola bilər.