Tədqiqatçılar idmanı əvəz edən və qocalmanı yavaşladan molekul tapdılar: Betain

Çin Elmlər Akademiyasının və Xuanvu Xəstəxanasının (Paytaxt Tibb Universiteti) “Cell” jurnalında dərc edilmiş yeni tədqiqatı, bədənin gənc qalmasına fiziki aktivliyin necə kömək etdiyini izah edir. Tədqiqatçılar betain adlı bir metaboliti – böyrəkdə istehsal olunan oral birləşməni vurğulayırlar. Bu birləşmə fiziki aktivliklə əlaqəli olan gəncləşdirici təsirlərin çoxunu təkrar edə bilir. Betain, çuğundur və ispanaq kimi qidalarda tapılan kiçik bir molekuldur, lakin bədən onu özü də istehsal edir. Aparılan araşdırma göstərir ki, betain uzunmüddətli idmanın qocalma əleyhinə faydalarını koordinasiya etməyə kömək edən ən önəmli siqnal kimi ortaya çıxır.

Tədqiqat qrupu altı il ərzində 13 sağlam kişini izləyərək, bədənin həm qısamüddətli, həm də uzunmüddətli idmana necə reaksiya verdiyini müşahidə etdi. Alimlər genləri, zülalları, metabolitləri və bağırsaq bakteriyalarını izləyən müxtəlif alətlərdən istifadə edərək, subyektlərin istirahət vəziyyətini, tək bir 5 km qaçışdan sonrakı vəziyyətlə və 25 günlük qaçış proqramından sonrakı vəziyyətlə müqayisə etdilər. Nəticələr böyrəyin bədənin idmana cavabını idarə etməkdə mərkəzi rol oynadığını göstərdi. Daimi məşq zamanı böyrək betain istehsalını xeyli artırır, bu da bədənə qoruyucu və qocalma əleyhinə siqnalların göndərilməsinə yardım edir.

Bu araşdırma həmçinin bir məşqin stress yaratdığı, lakin uzunmüddətli məşqin ümumi sağlamlığı yaxşılaşdırdığı “idman paradoksunu” izah etməyə kömək edir. Qısa bir qaçış müvəqqəti iltihaba və “metabolik xaosa” səbəb olsa da, müntəzəm məşq tarazlığı bərpa edir və immun sistemini gücləndirir. Mütəmadi fiziki fəaliyyət bağırsaq bakteriyalarını, antioksidant müdafiəni yaxşılaşdırır və ETS1 ifadəsini azaltmaq kimi epigenetik işarələri tənzimləməklə T hüceyrələrində yaşla əlaqəli dəyişiklikləri geri qaytarır. Böyrək, CHDH fermentinin aktivliyi vasitəsilə betain istehsalını artırırdı.

Qeyd etmək lazımdır ki, yalnız betain qəbulu belə, bir çox eyni faydalar yaratdı. Bu faydalara metabolizmanın yaxşılaşması, zehni funksiyanın artması, yaşlı siçanlarda depressiya bənzəri davranışın azalması və bədəndə iltihabın aşağı düşməsi daxil idi. Tədqiqatçılar betainin iltihabı idarə edən bir ferment olan TBK1-i bağlayıb blokladığını aşkar etdilər. Beləliklə, betain, xroniki iltihabı – “inflammaging” olaraq da bilinən vəziyyəti susdurmağa kömək edir. Bu mexanizm, qısamüddətli aktivliyin sağ qalma yollarını işə saldığını, uzunmüddətli məşqin isə gəncliyi təşviq edən böyrək-betain-TBK1 sistemini aktivləşdirdiyini göstərir.

Betain təhlükəsiz və təsirli hesab edildiyi üçün mütəmadi məşq edə bilməyən insanlar üçün faydalı ola bilər. Həmmüəllif Dr. Liu Quanq-Hui bu tapıntı barədə danışarkən, bunun “idman dərman kimi” anlayışını yenidən müəyyənləşdirdiyini bildirir. O qeyd edir ki, bu araşdırma bədənimizin işləmə tərzini kimyəvi maddələrlə hədəf ala biləcəyimiz yeni bir yol açır və çoxsaylı orqanların birgə işləməsini tənzimləyə bilən qocalıqdan qoruyucu müalicələrə qapı açır.