Bidenin İsrail-Livan atəşkəsinə dair açıqlaması və Türkiyənin rolu

Dünya ictimaiyyəti uzun müddət gözlədiyi atəşkəs xəbərini nəhayət aldı. İsrailin Livana da yayılan Qəzza müharibəsinə son qoyması barədə məlumatlar yayıldı. Amma ən başlıca sual atəşkəsin nə zaman qüvvəyə minməsi idi. ABŞ prezidenti Biden gözlənilən açıqlamanı edərək, atəşkəsin yerli vaxtla səhər saat 4:00-da qüvvəyə minəcəyini bildirdi. Bundan əlavə, Biden, Qəzzada da atəşkəs üçün Türkiyə, Misir və Qətərlə birgə fəaliyyət göstərəcəklərini vurğuladı.

İsrail Baş Nazirliyindən edilən paylaşımda, Baş Nazir Netanyahu ilə ABŞ prezidenti Bidenin atəşkəs razılaşması ətrafında danışıqlar apardığı bildirildi. Netanyahunun Livanda atəşkəsin təmin olunmasında ABŞ-ın roluna və İsrailin anlaşmanın icrasında hərəkət azadlığını qorumasına dair anlayışa görə Bidendən təşəkkür etdiyi qeyd edildi.

ABŞ prezidenti Biden, Beyaz Sarayda keçirdiyi mətbuat konfransında Livan və İsrail hökumətləri arasında atəşkəs elan etdi. Uzun müddət davam edən diplomatik səylərin nəticəsi olaraq əldə edilən bu razılaşmanın yerli vaxtla səhər saat 4:00-da qüvvəyə minəcəyini söylədi. Biden, Livan Silahlı Qüvvələrinin növbəti 60 gün ərzində Livanın cənub sərhədlərində yerləşdiriləcəyini, bu ərazidə “Hizbullah” elementlərinin olmayacağını və İsrail qoşunlarının tədricən geri çəkiləcəyini bildirdi. ABŞ-ın Fransa və digər müttəfiqləri ilə birlikdə atəşkəsin tam icrasını təmin etmək üçün İsrail və Livanla işləyəcəyini qeyd edən Biden, bu prosesdə heç bir Amerika əsgərinin Livanda yer almayacağını, lakin İsrailə hər cür dəstəyi davam etdirəcəklərini vurğuladı. Qəzza məsələsində də konkret irəliləyiş gözlənildiyini əlavə etdi.

Biden, İsrail-“Hizbullah” böhranının atəşkəslə həll olunması ilə yanaşı, bütün diqqətin indi Qəzzaya yönələcəyini söylədi. Önümüzdəki günlərdə ABŞ-ın Türkiyə, Misir, Qətər və İsraillə birlikdə Qəzzada atəşkəs üçün yeni təşəbbüslərə başlayacağını bildirdi. Bundan əlavə, Suudi Ərəbistanla bir sıra təhlükəsizlik və iqtisadi anlaşmalar üzərində işlədiklərini və Suudi Ərəbistan ilə İsrail arasındakı əlaqələrin tam normallaşdırılması üçün çalışdıqlarını da əlavə etdi.

İsrailin təhlükəsizlik kabinetində atəşkəs səsverməsində 10 nazirin lehinə, 1 nazirin isə əleyhinə səs verdiyi bildirildi. Netanyahu rəhbərliyi ilə kabinet Livanda atəşkəs barədə müzakirə etmək üçün toplaşmışdı. Toplantıdan sonra mətbuata çıxış edən Netanyahu, atəşkəs razılaşmasını təhlükəsizlik kabinetinin təsdiqinə təqdim edəcəyini və müddətinin meydandakı vəziyyətdən asılı olacağını açıqlamışdı.

İsrail Baş Naziri Binyamin Netanyahu, Livanla atəşkəs qərarından sonra ilk dəfə açıqlama verdi. Yayımladığı video müraciətində atəşkəsin müddətinin meydandakı vəziyyətdən asılı olacağını bildirdi. “Hizbullah”ın razılaşmanı pozması halında İsrailin Livanı yenidən vuracağını vurğulayaraq, ABŞ-la tam razılıq əsasında hərbi əməliyyatlarda tam azadlığa malik olduqlarını bildirdi. Qəzzada girovların qaytarılmasına hazır olduqlarını, şimalda yaşayan bütün vətəndaşların evlərinə qayıdacağını və “Həmas”ın məhv edilməsində qətiyyətli olduqlarını ifadə etdi.

8 oktyabr 2023-cü ildən etibarən “Hizbullah”la nəzarətli toqquşmalara davam edən İsrail ordusu, 23 sentyabrda Livanın cənub şəhərlərinin yanaşı, Beqaa və Baalbek bölgələrinə yüzlərlə hava hücumu həyata keçirmişdir. Livan Səhiyyə Nazirliyinin məlumatına görə, 8 oktyabr 2023-cü ildən bəri 946-sı qadın və uşaq, 222-si səhiyyə işçisi olmaqla 3768 nəfər həlak olmuş, 15699 nəfər yaralanmışdır. “Hizbullah” lideri Həsən Nəsrullah 27 sentyabrda İsrail ordusunun Beyruta həyata keçirdiyi hava hücumlarında öldürülmüşdür. “Hizbullah” isə İsrailə raket və raketlərlə cavab vermişdir. İsrail tərəfində əsasən hərbi bazalar hədəf alınmış və böyük ziyan bildirilməmişdir. Ölkənin cənub bölgələrindən paytaxt Beyruta və şimala miqrasiya dalğası davam edir. Livan hökumətinin açıqladığı məlumata görə, İsrail hücumları nəticəsində ölkə üzrə təxminən 1,9 milyon insan evini tərk etmişdir ki, bunların 624 mindən çoxu Suriyaya köç etmişdir.