CHP Gənclər Təşkilatı MESEM Layihəsini Uşaq Əməyini Qanuniləşdirən Sistem Adlandırıb

Noyabrın 20-si Dünya Uşaq Hüquqları Günü münasibətilə Cümhuriyyət Xalq Partiyasının (CHP) Kadıköy Gənclər Təşkilatı əhəmiyyətli bir etiraz aksiyası keçirib. Onlar Peşə Təhsili Mərkəzləri (MESEM) proqramını kəskin tənqid edərək, onu "uşaq əməyini institusionallaşdıran bir sistem" kimi qiymətləndiriblər. Kadıköy Neriman İrfan Akça Peşə Təhsil Mərkəzinin qarşısında keçirilən mətbuat konfransında gənclər "Uşaqlar iş deyil, təhsil alacaq," "İş qəzası deyil, cinayətdir," və "Təhsil haqqı bazarlana bilməz" kimi şüarlar səsləndiriblər. CHP Kadıköy Gənclər Təşkilatının rəhbəri Erdener İşıq bildirib ki, MESEM uşaqların birbaşa işçi qüvvəsinə çevrildiyi və qanunlar çərçivəsində istismar edildiyi bir AKP tərəfindən idarə olunan fəaliyyətdir. Gənclər vurğulayıblar ki, hökumət yoxsul uşaqları ucuz işçi qüvvəsi kimi kapital sisteminə təhvil verir.

Erdener İşıq çıxışında MESEM-i "uşaq əməyinin qanuniləşdirilməsi" kimi təsvir edib. O qeyd edib ki, ölkədə uşaqlar təhsil almır, əksinə istismar olunur və gələcəyə hazırlanmaq əvəzinə ucuz işçi qüvvəsinə çevrilir. Bu reallıq "peşə təhsili" adı altında ört-basdır edilir. İşıq xüsusilə yoxsul ailələrdən olan uşaqların iqtisadi məcburiyyət səbəbindən bu sistemə daxil olmasına diqqət çəkib. Aparılan araşdırmalar göstərir ki, proqrama qatılan uşaqların təxminən 60 faizi məhz iqtisadi çətinliklər üzündən işləməyə başlayır. Təşkilat rəhbəri izah edib ki, şagirdlər həftədə cəmi bir gün məktəbə gedir, dörd gün isə iş yerlərinə göndərilir, bu da onların faktiki olaraq işçi statusu alması deməkdir. MESEM layihəsi çərçivəsində işəgötürənlər uşaq işçilərin maaşlarının asgari əmək haqqının 30%-50%-i qədərini İşsizlik Sığortası Fondu vasitəsilə ödəyir və sığorta haqları dövlət tərəfindən qarşılanır. Bu sistem işəgötürənlərə heç bir maliyyə xərci olmadan, dövlət resursları ilə uşaqları istifadə etməyə şərait yaradır.

Mətbuat açıqlamasında uşaq işçilərin ölümləri ilə bağlı çox sayda faciəvi hadisəyə toxunulub. Nümunə olaraq, Karabük Dəmir Çelikdə tullantı sarma maşınında həyatını itirən 17 yaşlı MESEM şagirdi Yağız Yıldız, lift firmasında işləyərkən həlak olan 16 yaşlı Alperen Uyqun və Kocaeli Dilovasıdakı qeyri-qanuni ətir emalatxanası yanğınında dünyasını dəyişən üç uşaq xatırlanıb. Erdener İşıq qeyd edib ki, 2024-cü ilin sentyabr ayından 2025-ci ilin avqust ayına qədər olan dövrdə ən az 72 uşaq işdə həyatını itirib, 2025-ci il ərzində isə bu rəqəm 83-ə çatıb. O, çıxışına başlayanda bu sayın 82 olduğunu, lakin həmin gün Mersin Mezitlidə inşaatda işləyən 17 yaşlı Onur Sayıloğlunun ölüm xəbərini aldıqlarını kədərlə vurğulayıb. Mətndə həmçinin yoxsulluq və təhsilə əlçatmazlıq ucbatından uşaqların cinayətkar təşkilatların hədəfinə çevrilməsi məsələsi də diqqətə çatdırılıb. TÜİK-in məlumatlarına görə, 2020-2024-cü illər arasında cinayətə sürüklənən uşaqların sayında 80,8 faiz artım müşahidə edilib. İşıq deyib ki, cinayətə sürüklənən uşaq əslində cəmiyyət tərəfindən qorunması təmin edilməmiş uşaqdır.

Çıxışın sonunda Gənclər Təşkilatı uşaq əməyinin qarşısının alınması üçün tələblərini açıqlayıb. Onlar MESEM layihəsinin dərhal ləğv edilməsini, peşə təhsilinin 18 yaşdan sonraya keçirilməsini, habelə təhsilin pulsuz, keyfiyyətli və elmi əsaslı olmasını tələb ediblər. Əlavə olaraq, cəmiyyət və xeyriyyə fondlarının təhsil sahəsindəki fəaliyyətinə son qoyulması və dövlət resurslarının işəgötürənlərə deyil, birbaşa uşaqların təhsilinə yönləndirilməsi lazım olduğu vurğulanıb. Mətbuat konfransında lisey şagirdi və Halkçı Liseliler Kadıköy Təşkilatının rəhbəri Çağan Dilmen də söz alıb. O deyib: "16 yaşım var. Üç milyondan çox uşağın ağır işlərdə çalışdırılmasını qəbul etmirik. Biz uşaqların işlədilməsini deyil; qorunmasını, təhsil almasını və təhlükəsiz böyüməsini istəyirik." Gənclər, uşaq əməyinin və uşaq işçi ölümlərinin təsadüf olmadığını bildirərək, bu sistemi dəyişdirmək üçün mübarizə aparacaqlarını bəyan ediblər. Aksiya həlak olan uşaq işçilərin xatirəsinə çiçəklərin qoyulması ilə başa çatıb.