"Fergani" Uzayda Tarix Yazdı: Dünyada İlk Dəfə Hibrid Orbital Mühərrik Uğurla İşə Salındı

Baykar İdarə Heyətinin Sədri və Texnologiya Lideri Səlcuq Bayraktar tərəfindən qurulan "Fergani" Kosmik Texnologiyalar, tamamilə milli və öz resursları ilə hazırlanan ilk Orbital Transfer Vasitəsi (OTV) olan FGN-TUG-S01 ilə kosmik aviasiya tarixinə düşdü. Türkiyənin ilk orbital transfer vasitəsi olan bu sistem, kosmosda ən kritik manevrini müvəffəqiyyətlə yerinə yetirdi. Milli OTV hibrid mühərriki kosmosda işə salaraq orbitdə dəyişiklik etdi və bununla da dünya miqyasında böyük bir ilklərə imza atdı. FGN-TUG-S01 28 Noyabr 2025-ci ildə ABŞ-ın Kaliforniya ştatındakı Vandenberq Kosmik Qüvvələri Bazasından SpaceX Falcon 9 Transporter-15 missiyası ilə orbitə göndərilmişdi. Orbital hazırlıq proseslərindən sonra tarixi atəşləmə əməliyyatı uğurla başa çatdırıldı.

FGN-TUG-S01 vasitəsi 6 Dekabr 2025-ci il səhər saat 07:46-da (Türkiyə vaxtı ilə) əsas hibrid itələmə sistemini aktivləşdirdi. Cəmi 35 saniyə davam edən atəşləmə əməliyyatı qüsursuz şəkildə həyata keçirildi. Milli OTV bu manevr sayəsində 530 km hündürlükdəki dairəvi orbitindən çıxaraq, zirvəsi 720 km olan ellips formalı orbitə keçməyi təmin etdi. Bu əməliyyat Türkiyənin kosmosda özünün hazırladığı hibrid mühərrik texnologiyası ilə həyata keçirdiyi ilk kosmik atəşləmə olmaqla yanaşı, eyni zamanda dünya miqyasında hibrid raket mühərrikinin ilk orbital atəşlənməsi kimi tarixə yazıldı. Bərk və maye yanacaqlı mühərriklərə nisbətən daha təhlükəsiz, sadə və xərc baxımından səmərəli olan hibrid raketlərin gələcəyin kosmik əməliyyatlarında mühüm rol oynaması planlaşdırılır.

Orbital transfer manevri uğurla başa çatdıqdan sonra missiyanın ikinci əsas mərhələsinə – kiçik peykin buraxılması əməliyyatına keçildi. Bu proses Türkiyə vaxtı ilə 11:35-də başladı və cəmi on dəqiqə sonra, saat 11:45-də "Fergani" peyki FRG-10D1 Orbital Transfer Vasitəsindən müvəffəqiyyətlə ayrılaraq hədəf orbitindəki yerini tutdu. FGN-TUG-S01-in bütün əsas hissələri, o cümlədən uçuş kompüteri, avionika sistemləri, enerji paylama blokları və istilik nəzarəti infrastrukturu tamamilə "Fergani" Kosmik Mühəndisləri tərəfindən yerli dizayn və istehsal yolu ilə hazırlandı. Türkiyə orbitdə hibrid mühərrik sınağını həyata keçirən ilk ölkə olma uğurunu göstərərək kosmik texnologiyalarda yeni bir dövrün başlanğıcına səbəb oldu.

Bu tamamlanmış missiya "Fergani"nin qurmağı hədəflədiyi 'Uluğ Bəy Qlobal Yerləşmə Sistemi' üçün vacib təməl infrastrukturu formalaşdırır. Bu texnologiya vasitəsilə şirkət gələcəkdə peyk dəstlərini fərqli orbitalara öz vasitələri ilə yerləşdirə biləcək. "Fergani" yaxın beş il ərzində 100-dən çox peyki kosmosa göndərməyi planlaşdırır. Əsas hədəf Türkiyə ilə yanaşı, dost və qardaş ölkələrə də müstəqil yerləşmə və kosmik logistika imkanları qazandırmaqdır. Həmçinin, inkişaf işləri davam edən buraxılış sistemləri sayəsində, yaxın gələcəkdə Yerdən kosmosa müstəqil çıxış qabiliyyətinə nail olmaq əsas məqsədlərdəndir.