Qərbi Azərbaycan Xronikası: Ermənilər deyirdilər buradan gedin

“Baku TV”də yayımlanan “Qərbi Azərbaycan Xronikası” layihəsinin növbəti buraxılışı Zəngəzur mahalının Meğri şəhər sakini Elmira Hümbətovanın həyat hekayəsinə həsr olunub. Jurnalist Əsgər İbrahimovun müəllifi olduğu “Həyat hekayəsi” verilişində Elmira Hümbətova doğulduğu ərazidə azərbaycanlıların yaşadığı çətinliklərdən danışıb. O, 1955-ci ildə anadan olduğunu, oxuduğu orta məktəbdə 30 şagirdin arasında yeganə azərbaycanlı olduğunu bildirib. Hümbətova qeyd edib ki, ermənilərin arasında yaşasalar da, milli bayramlarını unutmayıblar. Novruz bayramında uşaqlar torba atır, Meğrinin hündür dağlarına çıxıb tonqal qalayırdılar. Bu hekayətlər Azərbaycanlıların tarixi irsinin qorunması baxımından böyük əhəmiyyət daşıyır.

Hümbətovanın sözlərinə görə, işlədiyi konserv zavodunun direktoru erməni olsa da, işçilərin çoxu azərbaycanlılardan ibarət idi. 1988-ci ildə nümayişlər başlayanda, ermənilər işi buraxıb etirazlara gedirdilər. 10 nəfər azərbaycanlı qız da Meğrinin mərkəzinə yollanmışdı. Kəndlərdən bayraqlarla gələn ermənilər "Qarabağ bizimdir" deyirdilər. Azərbaycanlı qızlar isə onlara cavab verərək, "Qarabağ bizimdir, Qarabağ Azərbaycandır" deyirdilər. Ermənilər həmin an onlara heç nə demədilər. Nümayiş bitəndən sonra iş yerinə qayıdan qızları sex rəhbəri sorğu-suala tutmuşdu. Elmira Hümbətova cavabında onların nə danışdığını öyrənmək istədiklərini, hətta o gecə öldürülmək qorxusu yaşadıqlarını bildirmişdi.

Noyabr ayından başlayaraq yerli əhaliyə olan təzyiqlər get-gedə artdı. Elmira Hümbətova ermənilərin həyatı çətinləşdirmək üçün müxtəlif təzyiq vasitələrinə əl atdığını xatırlayır. Məsələn, nahar vaxtı qazı söndürürdülər ki, azərbaycanlılar yeməklərini qızdıra bilməsinlər. Ən pis vəziyyət yolların daşlarla bağlanması idi. Ermənilər açıq şəkildə "çıxın buradan gedin" tələbini irəli sürürdülər. Çətinliklərlə üzləşən azərbaycanlılar Meğri dəmiryol stansiyasına gəlib, Zəngilan qatarına minərək Bartaza çatmış, oradan da avtobusla Mincivan stansiyasına gəlmişdilər. Bu hadisə azərbaycanlıların Zəngəzur mahalından məcburi köçkün düşməsinin tipik nümunəsidir.

Qeyd edək ki, "Qərbi Azərbaycan Xronikası" layihəsinin əsas məqsədi tarixi qədim torpaqlarımızın adını yaşatmaq və tanıtdırmaqdır. Layihə azərbaycanlıların ermənilər tərəfindən deportasiyaya məruz qalmasını, həmin ərazilərdə mövcud olmuş, lakin adı silinən toponimləri üzə çıxarır. Bundan əlavə, saysız-hesabsız yeraltı və yerüstü maddi mədəniyyət nümunələri - qədim yaşayış məskənləri, qala qalıqları, karvansaralar, körpülər, məbəd, kilsə, məscid və ocaqlar haqqında məlumatları toplamaq hədəflənir. Bu iş həmin ərazinin təmiz oğuz-türk məskənləri olduğunu təsdiq edən faktların dünya ictimaiyyətinə çatdırılması məqsədi daşıyır.