Elmi Tapıntı: Uşaqlıq Travması Yaşayanlarda Depressiyaya Səbəb Olan Beyin Zülalı Müəyyən Edildi

Kolumbiya və MakGill Universitetlərindən olan nevroalimmlər uşaqlıqda çətinliklər və ya travma yaşamış insanlarda depressiyaya və intihar düşüncələrinə yol açan beyin kimyəvi maddəsini müəyyən etdilər. Tədqiqatçılar aşkar ediblər ki, stressə cavabdeh olan və SGK1 adlandırılan zülalın yüksək səviyyəsi erkən yaşda çətinlik çəkən şəxslərdə depressiya ilə sıx bağlıdır. Bu əhəmiyyətli kəşf, uşaqlıqda laqeydlik və ya istismara məruz qalmış insanlar üçün daha təsirli ola biləcək yeni növ antidepressantların hazırlanmasına imkan yaradır. Mütəxəssislərin dediyinə görə, ABŞ-da ağır depressiya diaqnozu qoyulan böyüklərin təxminən 60%-i və intihara cəhd edənlərin təxminən üçdə ikisi uşaqlıqda müəyyən travma forması ilə qarşılaşıb.

Tədqiqatın aparıcı müəllifi, Kolumbiya Universitetinin Psixiatriya Bölməsinin professor köməkçisi Kristof Anaker qeyd edir ki, hal-hazırda istifadə edilən antidepressantlar, məsələn, SSRI-lar, uşaqlıq dövründə çətinliklər yaşamış insanlar üçün çox vaxt daha az təsirli olur. Halbuki, depressiyadan əziyyət çəkən böyüklərin böyük bir hissəsi məhz bu qrupa daxildir. Anaker izah edir ki, uşaqlıq travması (fiziki zorakılıq və ya disfunksional ailədə böyümək kimi) yetkinlik depressiyasının ən güclü göstəricilərindən biridir. Alimlər bu səbəbdən erkən travmadan sonra yaranan depressiyanın bioloji proseslərinin, stressiz uşaqlıq keçirmiş insanlardakı depressiyadan fərqli ola biləcəyini fərz etdilər. Anakerin komandası təxminən on il əvvəl dərman qəbul etməyən depressiyalı xəstələrin qanında stressə cavab verən SGK1 zülalının səviyyələrinin qeyri-adi dərəcədə yüksək olduğunu müəyyən etmişdi.

Ən son araşdırmada elm adamları intihar edərək ölmüş yetkinlərin beyinlərini araşdırdılar və onların beyinlərində yüksək SGK1 səviyyələri müşahidə olundu. Uşaqlıq travması yaşamış şəxslərdə bu zülalın konsentrasiyası digər intihar qurbanlarına nisbətən iki dəfəyə qədər çox idi. Əlavə olaraq, erkən çətinliklərə məruz qalan uşaqlar üzərində aparılan genetik təhlillər göstərdi ki, SGK1 istehsalını artıran gen variantları daşıyanlar yeniyetmə yaşlarında depressiya keçirməyə daha çox meylli olurlar. Bu tapıntılar SGK1 zülalının, xüsusilə də erkən travmadan təsirlənmiş insanlarda depressiyanın və intihar davranışının əsas bioloji sürücüsü kimi çıxış etdiyini göstərir. Bu nəticələr SGK1-i bloklayan dərmanların travma keçirmiş şəxslərdə depressiyanın müalicəsinə və ya qarşısının alınmasına kömək edə biləcəyinə dair ümid yaradır.

Anaker bildirir ki, SGK1-i hədəf alan bu yeni müalicələr üçün böyük bir fürsət var, çünki bu tip bloklayıcılar ürək xəstəlikləri də daxil olmaqla fərqli tibbi problemlər üçün artıq sınaq mərhələsindədir. Siçanlar üzərində aparılan eksperimentlərdə SGK1 inhibitorları qana yeridiləndə xroniki stress zamanı heyvanlarda depressiyaya bənzər davranışların inkişafının qarşısını aldı. İndi tədqiqat qrupu depressiyadan əziyyət çəkən və erkən yaşda çətinlik fonu olan insanlar üzərində kliniki sınaqlara başlamağı planlaşdırır. Alimlər həmçinin genetik skrininqin bu SGK1-ə yönəlik antidepressantdan kimlərin daha çox fayda görəcəyini müəyyən etmək üçün istifadə oluna biləcəyini təklif edirlər. Kristof Anaker vurğulayır ki, erkən yaşda çətinliklərə məruz qaldıqdan sonra depressiya və intihar riski ən yüksək olan insanları müəyyən etmək və müalicə etmək üçün təcili ehtiyac var və SGK1 bu araşdırmalar üçün ümidverici bir sahədir. Tədqiqatın nəticələri "Molecular Psychiatry" adlı elmi jurnalda dərc olunub.