Fiziklər Kainatın Simulyasiya Olmadığını Riyazi Yolla Sübut Etdilər

Kainatımızın sadəcə mürəkkəb bir kompüter simulyasiyası olması ideyası onilliklər boyu elmi-fantastikanın sevimli mövzusu olub. Lakin UBC Okanagan Universitetində aparılan yeni araşdırma göstərir ki, bu konsepsiya nəinki inandırıcı deyil, həm də riyazi baxımdan qeyri-mümkündür. UBC Okanagan İrvinq K. Barber Elm Fakültəsinin dosenti Dr. Mir Faizal və onun həmkarları (Dr. Lawrence M. Krauss, Arshid Shabir və Francesco Marino) bir araya gələrək, reallığın əsas toxumasının heç bir kompüterin təkrar edə bilməyəcəyi şəkildə işlədiyini sübut etdilər.

Bu araşdırma, "Journal of Holography Applications in Physics" jurnalında yayımlanıb. Alimlər "Matriks" (The Matrix) tipli simulyasiya olunmuş kainat ideyasını təkzib etməklə yanaşı, həm də kosmosun özünün heç bir alqoritmin əhatə dairəsindən kənarda qalan bir növ anlayış üzərində qurulduğunu nümayiş etdirirlər. Dr. Faizal qeyd edir ki, əvvəllər bu sual elm sahəsinin imkanlarından kənarda hesab olunurdu. O, iddia edir ki, əgər kainat simulyasiya oluna bilsəydi, simulyasiya edilmiş kainat özü də həyata yol aça bilərdi və bu da öz növbəsində başqa bir simulyasiya yaradardı. Bu təkrarlanan ehtimal, bizim kainatımızın orijinal deyil, başqa bir simulyasiyanın içindəki simulyasiya olduğunu düşünməyə vadar edirdi. Lakin indiki tədqiqatımız bu fərziyyənin elm tərəfindən cavablandırıla biləcəyini göstərdi.

Komandanın nəticələri reallığın nə olduğu barədə inkişaf edən anlayışa əsaslanır. Fizika uzun müddət İsaak Nyutonun klassik modelindən Albert Eynşteynin nisbilik nəzəriyyəsinə, oradan da kvant mexanikasına keçib. Hazırda nəzəri fizikanın ən aktual sahəsi olan kvant qravitasiyası isbat edir ki, hətta fəza və zaman da əsas elementlər deyil. Əksinə, onlar daha təməl bir şeydən, yəni xalis informasiyadan yaranır. Fiziklər bu informasiya qatını "Platon sahəsi" (Platonic realm) adlandırırlar - bu, bizim qəbul etdiyimiz fiziki dünyadan daha real olan riyazi təməldir. Yeni tədqiqata görə, fəza və zaman məhz bu sahədən meydana çıxır. Lakin alimlər Gödelin natamamlıq teoremi də daxil olmaqla, mürəkkəb riyazi prinsipləri tətbiq edərək, bu informasiya əsaslı strukturun belə, reallığı tək hesablama yolu ilə tam təsvir edə bilməyəcəyini nümayiş etdirdilər. Onların sübutu göstərir ki, varlığın hər hansı ardıcıl və tam modeli "qeyri-alqoritmik anlayış" tələb edir.

Bunu anlamaq üçün kompüterin necə işlədiyini təsəvvür edin: o, təyin edilmiş təlimatları addım-addım yerinə yetirir. Lakin elə həqiqətlər var ki, onlara heç bir məntiqi əməliyyatlar ardıcıllığı ilə çatmaq mümkün deyil. Bunlar "Gödel həqiqətləri" kimi tanınır. Onlar real olsa da, hesablama yolu ilə sübut edilə bilməzlər. Məsələn, "Bu doğru fikir sübut edilə bilməz" ifadəsini götürək. Əgər bu fikir sübut olunsaydı, məntiqə zidd olaraq yanlış olardı. Əgər sübut edilə bilmirsə, deməli, doğrudur, yəni onu sübut etməyə çalışan hər hansı məntiqi sistem natamamdır. Hər iki halda, tək hesablama bu çatışmazlığı aradan qaldıra bilmir. Dr. Faizal deyir: "Biz kvant qravitasiyasının hesablama nəzəriyyəsindən istifadə edərək fiziki reallığın bütün aspektlərini təsvir etməyin qeyri-mümkün olduğunu sübut etdik."

Əgər reallığın təməlində duran Platon sahəsinin qanunları kompüter simulyasiyasının qanunlarına bənzəyirsə, bəs bu sahənin özünü simulyasiya etmək olarmı? Tədqiqatçılara görə, cavab mənfidir. Dr. Faizal izah edir ki, natamamlıq və qeyri-müəyyənliklə bağlı riyazi teoremlərə əsaslanaraq, reallığın tam ardıcıl və tam təsvirinin yalnız hesablama ilə əldə edilə bilməyəcəyini göstərdik. Bu, tərifinə görə alqoritmik hesablamadan kənarda olan qeyri-alqoritmik anlayış tələb edir və bu səbəbdən simulyasiya edilə bilməz. Beləliklə, Kainatımız simulyasiya ola bilməz. Həmmüəllif Dr. Lawrence M. Krauss vurğulayır ki, fizikanın əsas qanunları fəza və zamanın daxilində ola bilməz, çünki bu qanunlar fəza və zamanı yaradırlar. Bu yeni araşdırma, simulyasiya fərziyyəsini illər boyu fəlsəfə və fərziyyə məkanı olmaqdan çıxararaq, onu riyazi və fiziki nəzəriyyə ilə möhkəmləndirir və bəlkə də, elmin ən maraqlı suallarından birinə qəti cavab verir.